علل معرفت سومعلم غيب كه بايد آن را «معرفت سوم» و يا آگاهى سوم ناميد بدون علت نيست و هرگز چنين آگاهى از قانون علت و معلول، مستثنى و بيرون نمى باشد و اصولاً نبايد چنين انديشه اى را به مغز راه داد، زيرا قانون عليت و معلوليت استثنا بردار نيست.
شايان توجه اين كه چنين آگاهى علت عادى و طبيعى ندارد بلكه از مجراى علل غير عادى و غير طبيعى وارد ذهن فرد آگاه مى گردد اينك به برخى از طرق و علل غير طبيعى اين نوع آگاهى، اشاره مى كنيم:
1. وحى مستقيم الهى به اين معنى كه لفظ و معنى هر دو از جانب خدا در اختيار پيامبر گذارده مى شود و برخى از خبرهاى غيبى قرآن اعم از حوادث گذشته و آينده، و معارف مربوط به خدا و اسما و صفات و اوضاع جهان برزخ و معاد همگى از اين قبيل است يعنى غيبى است كه لفظ و معنى هر دو از جانب خدا مى باشد.
و اين مطالب در صورتى روشن مى گردد كه بدانيم خود وحى مطلقاً يكى از مغيْبات است كه تنها در اختيار پيامبران قرار دارد ولى اگر موضوع چيزهايى تشكيل دهد كه خود از قلمرو علوم عادى و مجارى طبيعى بيرون باشد، در اين موقع غيب مؤكد خواهد بود و به اصطلاح رياضى دانان غيب به توان 2 خواهد بود، از يك طرف خود وحى يك نوع آگاهى از غيب است كه از افق حس ما بيرون مى باشد، از طرف ديگر، مطالبى كه وحى شده نيز گزارش از امور پنهان از حس مى باشد براى تفكيك غيب نخست از غيب دوم به مثال زير توجه فرماييد:
مثلاً قرآن در يك جا مى فرمايد:
(اَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعلَ رَبُّكَ بِأَصحابِ الْفِيلِ * أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِى تَضليل).(10)
« آيا نديدى كه خداى تو به سپاه پيل چه كرد، مگر نيرنگ آنان را قرين گمراهى نساخت؟».
اين گونه آيات از اين نظر غيب است كه پيامبر بدون ابزار عادى توانست چنين الفاظ و معانى را از مقام ربوبى بگيرد ولى هرگز از نظر مضمون، گزارش از غيب نيست و از روى يك امر پنهان، پرده برنداشته است، زيرا مردم حجاز از وضع سپاه پيل آگاه بودند حتى در روز نزول اين آيات گروهى بودند كه حادثه نابودى سپاه پيل را با ديدگان خود ديده بودند. ولى در آيه مربوط به پيروزى مجدد روم، علاوه بر اين قسمت، غيب ديگرى نيز در كار است و آن اين كه قرآن از امرى پوشيده بر مردم، پرده برداشته و جريانى را كه در آينده رخ خواهد داد، به اطلاع مردم رسانيده است.
نقل قول
