مقدمه مصحح
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمين و صلى الله على محمد و آله الطاهرين .
تذكرة المجتهدين در احوال مشايخ الشيعة رساله اى است كه در احوال و تذكره حدود 114 نفر از اكابر علماء و مشايخ مشهور شيعه از زمان امام حسن عسكرى (عليه السلام ) تا قرن دهم هجرى قمرى به طور اختصار نوشته شده است كه اول آنها على بن ابراهيم صاحب امام حسن عسكرى (عليه السلام ) و آخرشان شهيد ثانى ، زين الدين على بن احمد العاملى كه در سنة 965 به شهادت رسيده مى باشد.
اين رساله در پيش نوسندگان كتب تذكره و رجال بسيار ارزنده بوده . به طورى كه در اكثر كتب تذكره و تراجم مشايخ و رجال شيعه مكرر از آن استفاده و نقل شده است ، به ويژه صاحب كتاب ((رياض العلماء)) علامه افندى ((متوفى : 1130)) كه از آن بسيار استفاده و نقل كرده است و صاحب (روضات الجنات ) و اعيان الشيعه ) و (الذريعة الى تصانيف الشيعة ) و ساير نويسندگان كتب رجال و فهارس كه همگى از متاءخرين بودند، اكثرا از همان (رياض العلماء) استفاده و نقل نموده اند كه به نام هاى مختلف و مشابه مانند: رساله ((مشايخ الشيعه )) و ((اسامى مشايخ الشيعه )) و ((تراجم مشايخ الشيعه )) و ((تذكرة المجتهدين فى احوال مشايخ اصحابنا)) و ((اسامى المشايخ فى ذكر علماء الشيعه )) آمده است .
صاحب ((الرياض )) چنانكه خودش مكرر اذعان نموده ، نسخه صحيحى از آن به دست نياورده ، و نسخه هايى كه ديده همگى سقيم و مغلوط بوده است و بعضى نسخه ها فاقد نام مولف بوده كه به مختلف بودن و متعدد بودن رساله و مولف آن احتمال داده اند.(893)
چنانچه در مقدمه شهاب الحكمة اشاره نموده ايم . در اين رساله ، مولف آن (شيخ يحيى بحرانى ) تذكرة هر دو استاد خود شيخ على كركى و شيخ حسين الصيمرى را مشروحا بيان نموده و كيفييت تلمذ خود را از آن دو استاد ذكر كرده است كه در شناخت مولف آن بسيار واقع شده است .(894)
نسخه رساله :
نسخه اى كه اين رساله از روى آن چاپ مى شود نسخه اى است خطى كه در كتابخانه وزيرى واقع در شهرستان يزد نگهدارى مى شود.
اين نسخه نفيس سالم و كامل است . مصحح آن شخص عالم و فاضلى بوده و آن را با نسخه هاى متعددى كه ظاهرا پنج نسخه در دست داشته ، مقابله و تصحيح نموده و تفاوت هاى نسخه بدل ها را در حاشيه و يا در بين سطرها ذكر كرده است و خودش نيز نظر و تحقيق خود را در بعضى از حواشى نوشته و توضيح داده است .