واژه‌شناسی قرآن
واژه «قرآن» معروفترین نام کتاب آسمانی مسلمین است که خدای تعالی خود این نام را برای کتاب خویش برگزیده است، چنانکه در سوره مزمل که از نظر ترتیب نزول، سومین سوره بعد از «علق» و «قلم» است و در سالهای نخستین پس از بعثت بر حضرت ختمی مرتبت نازل گردید، فرموده است: «یا ایها المزمل، قم اللیل الا قلیلا، نصفه اوانقص منه قلیلا، اوزد علیه و رتل القرآن ترتیلا. مزمل 73/1ـ4 بنابراین، لفظ «قرآن» برای نخستین بار در همین سوره آمده است.
واژه «قرآن» هفتاد بار (به صور مختلف نحوی) دراین مصحف شریف بکار رفته است. این واژه پنجاه و دوبار به صورت معرفه (1) با «ال» تعریف و هیجده بار هم بدون حرف تعریف (2) دراین کتاب آسمانی مقدس آمده است. البته، در چهار مورد، از واژه قرآن به معنای قرائت یاد شده است: دوبار در سوره اسراء (17)، آیة 78 و دوبار در سوره قیامة (75)، آیه 17 و 18. در سوره اسراء کلمه «قرآن» به «الفجر» اضافه شده و ترکیب «قرآن الفجر» پدید آمده است که مجازاً از آن به نماز صبح تعبیر می‌شود، چون «قرآن الفجر» در آیة «اقم الصلوة لدلوک الشمس الی غسق اللیل و قرآن الفجر...» معطوف به «الصلوة» و تقدیرش چنین می‌شود: «و اقم قرآن الفجر» یعنی بپا دار قرائت فجر یا نماز صبح را، و نیز چون نماز صبح بر قرائت قرآن اشتمال دارد، از آن به «قرآن الفجر» تعبیر شده است.(3) در آیه 17 و 18 از سوره قیامة، کلمة «قرآن» به ضمیر «ه» که مرجع آن کتاب خدا یا وحی است، اضافه شده و شکل «قرآنه» ضبط گردیده است. در نتیجه، لفظ «قرآن» مصدر و به معنای قرائت و خواندن خواهد بود. (4)
دانشمندان علوم قرآنی اسامی و صفات این کتاب عزیز را به تفاوت، فهرست‌وار برشمرده‌اند. شیخ ابوالفتوح رازی چهل و سه اسم (5) برای قرآن ذکر نموده و بدرالدین زرکشی - به نقل از قاضی شیذله - نیز پنجاه و پنج (6) نام برای این کتاب مقدس یاد کرده است.
نقل قول
