گرمازدگي چيست ؟
به هم خوردن تعادل در مکانيسم هاي تنظيمي گرماي بدن ، گرمازدگي ناميده مي شود . توليد گرما در بدن بعلت افزايش شديد حرارت محيط و ناتواني در دفع حرارت ايجاد شده و به اين ترتيب باعث گرمازدگي مي شود .
گرمازدگي به دو دسته تقسيم مي شود :
الف - کلاسيک يا non exertional
ب ) فعاليتي يا exertional
فرم کلاسيک بيشتر در سنين بالا و در بيماران قلبي عروقي ، بيماريهاي مزمن ، بيماريهاي رواني ، معلولان ، افراد چاق ، افرادي که به هر دليل دچار کاهش آب بدن شده اند ، افراد الکلي و استفاده کنندگان از بعضي داروها ( آرامبخش و خواب آور ، آنتي کولينرژيک ، آنتي هيستامين و داورهاي مدر ) پس از چند روز تماس با هواي گرم که امکان تهويه مناسب محيط هم نباشد اتفاق مي افتد .
فرم فعاليتي در سنين پائين تر و به دنبال فعاليتها و ورزشهاي سنگين در آب و هواي گرم ( مانند کساني که مسافت زيادي مي دوند ، بازيکنان فوتبال ) و در شرايط کمبود آب بدن ( دهيدراتاسيون ) اتفاق مي افتد .
بطور کلي گرمازدگي در بالاي ۵۰ سال و بيشتر در فصول گرم و مرطوب اتفاق مي افتد که دماي مرکزي بدن به بيش از ۴۰ درجه سانتيگراد مي رسد .
علائم :
فرد گرمازده اغلب خسته و گيج مي شود و ممکن است دچار برخي علائم از قبيل سردرد ، گرفتگي عضلات ، پوست خشک و داغ ، تهوع يا استفراغ ، سنکوپ ، تشنج ، اختلالات ريتم قلب ، اختلال تکلم ، افت فشار خون ( به دليل دهيدراسيون و اتساع عروق محيطي ) ، رنگ پريدگي ، نبض ضعيف ، هذيان ، کاهش حجم ادرار و در موارد پيشرفته عدم هوشياري شود که در صورت عدم رسيدگي به بيمار مي تواند کشنده باشد .
عوارض : در صورت عدم تشخيص يا انجام ندادن مراقبت هاي لازم ، احتمال بروز عوارض و حتي مرگ و مير در اين افراد بالاست . وقتي که دماي مرکزي بدن از ۴۱ درجه سانتيگراد بالاتر مي رود و در مواردي که گرمازدگي شديد است ، عليرغم انجام اقدامات تشخيصي و درماني به دليل شدت صدمات بافتي و عوارضي مانند : نارسايي کليه ، مشکلات تنفسي ، عوارض مغزي ، عوارض قلبي - عروقي ، شوک و اختلالات انعقادي ، عوارض کبدي و گوارشي و اختلالات الکتروليتي مرگ و مير روي مي دهد .
اقدامات اوليه :
- جهت کمک به فردي که دچار گرمازدگي شده است ، بايد وي را به مکاني خنک مثل زيرسايه بان يا اتاق برده ، لباس هاي وي را از بدن خارج نمود .
- بيمار بايد استراحت کرده ودر صورت لزوم از پنکه براي خنک کردن او استفاده شود . به هنگام ضرورت بايد از اکسيژن استفاده شود و سريعاً به پزشک مراجعه شود . تجويز سرم وريدي براي رفع دهيدراتاسيون و اختلالات الکتروليتي به وجود آمده لازم است .
- در موارد شديد بيمار را بايد در بيمارستان بستري کرد .
- استحمام با آب سرد ممکن است سبب شوک و مرگ بيمارشود ، لذا بهتر است با آبي که ۲ تا ۳ درجه خنک تر از دماي بدن بيمار باشد بيمار را خنک کرد تا وقتي که دماي بدن او به ۳۹ درجه سانتيگراد برسد .
- براي خنک کردن فرد گرمازده يک ملحقه نازک مرطوب روي بدن وي کشيده و هر چند دقيقه يکبار ملحفه را مرطوب کرده تا بتدريج بدنش خنک شود . بايد به بيمار مايعات خنک خورانده شود تا دماي بدن وي به حدود دماي طبيعي برسد . مرطوب کردن محلفه و بدن را بايد ادامه داد و پس از انجام کمک هاي اوليه بايد فرد مصدوم را به مرکز فوريت هاي پزشکي رساند .
راههاي پيشگيري از گرمازدگي :
۱ - از پوشيدن لباسهاي ضخيم و غيرقابل نفود در فصول گرما که مانع تبخير عرق و دفع گرما مي شود ، خودداري کرد .
۲ - هنگام فعاليت شديد بدني به قدر کافي مايعات نوشيد .
۳ - بطور کلي ، بايد از فعاليت شديد در آب و هواي گرم و به ويژه مرطوب اجتناب کرد . اگر هوا گرم و خشک باشد و تهويه کافي هم وجود داشته باشد بهتر از هواي گرم و مرطوب مي باشد. در صورت اجبار براي فعاليت بدني در مناطق گرم و مرطوب ، فعاليت بدني را به تدريج طي ۳ تا ۴ هفته جهت عادت کردن بدن به گرما ، افزايش دهيد .
۴ - در فعاليت هاي ورزشي گروهي ، گرمازده شدن يکي از افراد به معناي در خطر بودن ديگران است و بايد اقدامات احتياطي را براي بقيه افراد در نظر داشت .
۵ - بيماريهاي همراه و زمينه ساز گرمازدگي بايد درمان شوند تا آستانه تحمل فرد بالا برود .
۶ - داروهائي که فرد را مستعد گرمازدگي مي کند بايد با نظر پزشک معالج با داروهاي ديگري جايگزين شود يا به طرز مناسب از آنها استفاده شود