آموزش زنان و دختران گامی موثردر مسیر توسعه

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

دختران و زنان با برعهده داشتن مسووليت خطير پرورش نسل آينده در نظام طبيعي و تداوم بخشيدن به اين نقش در خانواده و جامعه به گونه اي موثر در روند توسعه اجتماعي نقش داشته اند. جايگاه زنان و دختران در جوامع به عنوان قشر فرهنگ ساز،
از جمله موضوعات در خور اعتنايي است که مي توان از منظر انساني به آن توجه کرد و ابعاد آن را با بهره گيري از تلا ش هاي علمي و پژوهشي مورد کاوش قرار داد.
نقش زن در توسعه: گريفين در مورد توسعه مي گويد: هدف از توسعه آن نيست که اجناس بيشتري اعم از کالا يا خدمات توليد شود، بلکه هدف آن است که قابليت هاي افراد به گونه اي رشد يابد تا زندگي انسان سرشار از خلا قيت ها و رضايت باشد. «مايکل تودارو» مي گويد: «توسعه عبارت است از ارتقاي مستمر يک جامعه يا نظام اجتماعي به سوي يک زندگي بهتر و انساني تر.»
هر نهادي در جامعه که پاسخ گوي برخي از نيازها است، ترکيبي از زنان و مرداني است که در آن سهم مشترک دارند. اما نقش زنان به دليل نزديکي به فرزندان، در ايجاد و حفظ باورهاي روزمره بسيار بيشتر از مردان است. باورهاي روزمره در صورت تداوم تبديل به باورهاي اساسي مي شوند. باورهاي اساسي از آن جهت که به حرکت ها و جهت گيري هاي جوامع در مواقع حساس مي انجامند، بسيار مهم و قابل توجه اند. در عصر کنوني که همه چيز با شدت تمام در حال دگرگون شدن است، تغيير و تحول سريع جامعه همه چيز را به سرعت تغيير مي دهد و اطلا عات مدام تازه مي شوند. بايگاني ادراکي افراد نيز بايد با سرعت بيشتري اصلا ح گردد. لذا زنان و دختران نيز براي ايفاي بهينه وظايفشان بايد با پرورش استعدادهاي خود به تمامي عرصه ها و سطوح مسووليت هايي که تاکنون در انحصار مردان بوده است گام بگذارند و براي اين کار، برخورداري آنان از حقوق و به ويژه امکانات برابر با مردان ضروري است. در عصر کنوني، توانمندسازي زنان، توانمندسازي کل عالم بشري است. اما اين که چه عوامل و موانع موجب شده از اين نيروي بالقوه عظيم در جهت حل مسائل و رشد جامعه کمتر استفاده شود آنهم در شرايطي که کشور ما نياز دارد هرچه پرشتاب تر با اتکا به نيروي انساني متخصص و کاردان به سوي توسعه حرکت کند نيازمند بررسي و مطالعه وضعيت زنان در قرون و اعصار گذشته است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

زن و تمدن موج اول: جوامع، قبل از تمدن موج اول به هيچ وجه مردسالا ر سلسله مراتبي و ستيزه جو نبودند. به عبارت ديگر اين جوامع نه پدرسالا ر بودند و نه مادر سالا ر، بلکه با همان چيزي انطباق داشتند که آنها را شيوه سازمان دهي اجتماعي مبتني بر مشارکت مي ناميم. زندگي در فضايي گسترده، به دور از تنش هاي ذاتي و مناسبات مبتني بر اجبار و انقياد جريان داشت. موج اول، نسلي از انسان هاي محبوس در مکان بار آورد و کشاورزي، تمدني در «فضاي محدود» ايجاد کرد. به تدريج نقش مردان و زنان به شدت مشخص و از هم جدا شد والگوي خانوادگي سلسله مراتبي، استبدادي و سلطه جويانه بر جوامع حاکم شد. در جوامع موج اول کار بيشتر در مزارع يا در خانه انجام مي شد و افراد خانواده، به اتفاق يک واحد اقتصادي را تشکيل مي دادند. زندگي شغلي و خانوادگي در يکديگر آميخته و ادغام شده بود. وابستگي متقابل در سطح کم، از ويژگي هاي کار در جوامع کشاورزي موج اول به شمار مي رفت.
زن و تمدن موج دوم: در موج دوم کار از مزرعه و خانه به کار خانه منتقل شد و ميزان وابستگي متقابل را افزايش داد. فعاليت به تلا ش جمعي، تقسيم کار، هماهنگي و ترکيب تعداد زيادي مهارت نياز داشت. مردان کم و بيش خانه را به قصد انجام کار مستقيم اقتصادي ترک کردند و زنان به طور عموم در خانه ماندند تا کار غيرمستقيم را انجام دهند. اين جدايي، شکاف در شخصيت و زندگي رواني ايجاد کرد.
ماهيت عمومي يا جمعي کارخانه و اداره و نياز به هماهنگي و يکپارچگي، با خود تاکيد بر تجزيه و تحليل عيني را به همراه آورد. مردان که از کودکي براي نقش خود در بيرون خانه جايي که در آن به دنيايي از وابستگي هاي متقابل راه مي يافتند آماده مي شدند، از همان آغاز طوري تربيت شدند که عينيت گرا و واقع بين شوند. در مقابل زنان که از بدو تولد بر توليد مثل و پرورش اطفال و کارهاي شاق خانه داري که به ميزان قابل توجهي در انزواي اجتماعي انجام مي گرفت، مهيا مي شدند، آموختند که «ذهنيت گرا» باشند و غالبا تصور مي شد که براي کارهاي منطقي و تفکر تحليلي که ظاهرا با واقع بيني مرتبط بود، آمادگي ندارند. تمدن موج دوم، تنها فناوري و طبيعت و فرهنگ را دگرگون نساخت. اين تمدن شخصيت را دگرگون کرد و يک منش اجتماعي جديد به وجود آورد. زنان و کودکان نيز تمدن موج دوم را شکل دادند و تحت تاثير آن، خود نيز شکل گرفتند. اين تمدن گر چه از خانه داري تجليل مي کرد اما براي کسي که نقش کدبانو را بر عهده داشت چندان شان و مقامي قائل نبود و بدين سان زن عنوان جنس دوم را پذيرفت و حق تصميم گيري را به جنس اول (مرد) واگذار کرد زن به عنوان جنس دوم در حاشيه ماند و وضعيت موجود را به صورت يک فرهنگ پذيرفته شده درآورد.
پذيرش عنوان جنس دوم توسط زنان، موجب افزايش تبعيض و خشونت عليه آنان شد. تضييع حقوق زنان و تبعيض عليه آنان به حدي مي رسد که نداي انديشمندان و متفکران برميآيد و اکثر روشنفکران اذعان مي دارند که اغلب فجايع و جنايت هاي جوامع بشري و همچنين عقب ماندگي هاي ملل ريشه در تضييع حقوق زنان دارد. خشونت عليه زنان نه تنها سلا مت جسمي و روحي آنان را مورد تعرض قرار مي دهد، بلکه بر توانايي زنان براي مشارکت در مسائل راهبردي محلي، ملي و بين المللي توسعه، تاثير مي گذارد. روانشناسان معتقدند مادران خشونت ديده که مورد بي مهري مردانشان قرار مي گيرند فرزنداني مستبد، بدون اعتماد به نفس و نابهنجار پرورش مي دهند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

موج سوم، آموزش، زن و توسعه: تافلر در کتاب ورق هاي آينده، قدرت صنعت انفورماتيک را عامل پيشرفت و فراواني اطلا عات مي داند که همه چيز را در معرض تغيير قرار مي دهد و توانايي هاي فکري و تخيلي و انواع استعدادها و قريحه ها را به کار مي گيرد. او مي نويسد: «اقتصاد و توسعه موج سوم به انسان هايي که راه را بکوبند و استعداد ارتباط بين فرهنگي در آنها تقويت شده باشد و به انبوه انسان هاي ديگرنگر نياز خواهد داشت.» پس از اين استدلا ل، مساله توسعه انساني و آموزش و پرورش عصر آينده را پيش مي کشد و مي نويسد: «آن چه به آن نياز داريم، توزيع مجدد نيروي انساني در پرتو تربيت و باز تربيت مستمر است، تافلر اهميت مشارکت بيش تر خانواده را در پرورش خلا قيت ها و ابتکارهاي ذهني گوشزد مي کند.
درک گذر از يک موج ديگر کليد فهم بسياري از تعارض هاي سياسي و اجتماعي اطراف ماست يعني درک عواقب پديده هاي حاصل از موج اول (کشاورزي) به موج دوم (صنعتي) و به موج سوم (تمدن فراصنعتي يا ارتباطات و اطلا عات).
گر چه زنان از ادوار گذشته به عنوان فرهنگ سازان جامعه، مطرح بوده اند اما اگر خود را توانمند نسازند، مطمئنا در آينده همين نقش را هم نمي توانند ايفا کنند چرا که در جوامع پيشرفته آينده، فرهنگ سازي بدون مجهز بودن به سلا ح علم و تجربه و رسيدن به خودباوري غيرممکن است و امروزه به اثبات رسيده است که سرمايه گذاري در آموزش و پرورش رسمي و غيررسمي دختران با بازده بسيار بالا ي اقتصادي و اجتماعي اي که در پي دارد از بهترين وسايل دست يابي به توسعه پاينده و رشد اقتصادي پيگير و پاياست. هم اکنون در سطح جهاني پذيرفته شده است که چنان چه دختران و زنان از دستيابي به فرصت هاي آموزشي محروم باشند و اگر درباره آنها تبعيض روا داشته بشود بشر نمي تواند به معناي صحيح کلمه با يکديگر زندگي کند و ناهمساني جنسي تاثير منفي بر توسعه مي گذارد. بنابراين موضوع برابري ميان زن و مرد نيازمند توجه خاص است، چرا که اين برابري، نقش اساسي در تحقق آرمان بشري يعني زيستن با يکديگر و هماهنگي براي نيل به توسعه عادلا نه و پايدار ايفا مي کند.

[شهاب منتظر]

[p30webhosting]

حجاب ماهیتا امری فرهنگی است و به ارتباطات اجتماعی بازمی‌گردد و از آنجا که فقه مذاهب مختلف هرگز از عرف اجتماعی منقطع نبوده است بخش مهمی از مباحث حجاب در قالب تعامل فقه و فرهنگ و همچنین تعامل اخلاق و فرهنگ در جوامع اسلامی قابل فهم است. تعامل‌های یاد شده که در سده‌های متمادی جایگاه حجاب در جوامع اسلامی را تعریف کرده‌اند پس از ورود جریان نوگرایی به جهان اسلام با تنشهایی روبرو شده‌اند. رابطه حجاب با مفهوم زن در جوامع مدرن، مسئله حقوق زن و جایگاه اجتماعی زنان و اخیراً مسئله جهانی شدن از مواردی است که مسئله حجاب را به عنوان یکی از مسائل مهم در عرصه دین و جامعه مطرح ساخته است