روش تدریس تشدید برای خردسالان

[ملکوت* گامی تارهایی *]

هدف: همان هدفي است كه از تدريس تشديد براي بزرگسالان
داشتيم و انتظارات نيز همان انتظارات مي‌باشد.
پيش از بيان مراحل و روش تدريس
تشديد براي خردسالان، يادآوري چند نكته ضروري است.
1 ـ در كتاب راهنماي تدريس
اوّل دبستان ( سال 63 و 67 ) ، براي تدريس تشديد اين گونه عمل شده است: نخست كلمة
مشدّد را به صورت تفكيك « بنـ ، نا » نوشته و سپس توضيح داده‌اند كه چون دو صدا (
دو حرف ) پشت سر هم قرار گرفته، شكل دوّم ( حرف دوّم ) را نمي‌نويسيم و به جاي آن
روي حرف قبل علامت تشديد «ـّ» مي‌گذاريم.
با توجّه به استعداد افراد مبتدي، روش
خواندن حرف مشدّد را بيان نكرده‌اند كه تلفّظ آن با صورت قبلي تفاوت دارد، در شكل
قبلي، زبان دو بار به مخرج يك حرف برخورد مي‌كرد ولي در صوت دوّم، زبان يك بار ،
بله در هر دو صورت دو صد (دو حرف) شنيده مي‌شود امّا در صورت دوّم، زبان محكم و با
شدّت به مخرج حرف برخورد و ( بدون هيچ گونه مكثي) جدا مي‌شود.
اِشكال عمدّه در
اين است كه دوّمي در اوّلي ادغام نمي‌شود تا ما حرف دوّم را حذف و به جاي آن علامت
تشديد را روي حرف قبلي قرار دهيم، بلكه حرف اوّل در دوّمي ادغام مي‌شود و بايد
اوّلي را حذف و به جاي آن علامت تشديد را روي دوّمي قرار دهيم.
با توجّه به
نكات فوق و اين كه معلّم كلاس اوّل با زحمات قابل تقديري اين علامت رابه دانش
آموزان ياد داده است، در اين جا جزئيّات بيشتري از علامت تشديد و روش تلفّظ حرف
مشدّد را با توجّه به استعداد آن‌ها شرح مي‌دهيم.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مراحل تدريس تشديد
1ـ يكي
از كلماتي را مي‌نويسيم كه در كلاس اوّل ابتدايي براي يادگيري علامت تشديد، دانش
آموزان با آن آشنا شده‌اند و از آن‌ها مي‌خواهيم تا آن را بخوانند.
2 ـ
مي‌پرسيم: اين كلمه داراي چند بخش است و مي‌خواهيم تا صداي هر بخش را مشخّص كنند.

3 ـ با كمك آن‌ها همان كلمه را به صورت تفكيك وبخش بخش مي‌نويسم و علامت گذاري
مي‌كنيم.
4 ـ توضيح مي‌دهيم: براي تلفّظ اين كلمه، زبان بايد دوبار به محل
تلفّظ يك حرف برخورد كند و اين كار، حرف زدن را كمي مشكل مي‌كند، براي اين كه حرف
زدن آسان شود، اوّلي را داخل دوّمي مي‌كنند.
5 ـ نشانة آن را كه علامت تشديد
باشد و روش خواندن آن را بيان مي‌كنيم.
6 ـ روي كلمات دوبخشي، سه بخشي و چهار
بخشي كه داراي علامت تشديد باشد تمرين مي‌كنيم.
روش تدريس تشديد
معلّم: همه
با خواندن اين كلمات « نقّاش، بنّا،….» در كلاس اوّل ابتدايي آشنا شده‌ايد، با هم
بخوانيد.
دانش آموزان: نقّاش، بنّا،….
معلّم: كلمة نقّاش، چند بخش است؟
بخش كنيد.
دانش آموزان: نقـ، قاش، دو بخش است.
معلّم: صداي بخش اوّل.

دانش آموزان: ن، ـَ، ق.
همزمان با بيان صداي بخش اوّل، بخش اوّل را در وسط
تابلو مي‌نويسيم و علامت گذاري مي‌كنيم. «نَقْـ».
معلّم: صداي بخش دوّم.

دانش آموزان: ق، آ، ش.
همزمان با بيان صداي بخش دوّم، بخش دوّم را با كمي
فاصله در كنار بخش اوّل مي‌نويسيم و علامت گذاري مي‌كنيم.
نَقْـ قاشْ

معلّم: چه حرفي در اين كلمه تكرار شده است؟
دانش آموزان: حرف قاف.

معلّم: دفعة اوّل با چه علامتي خوانده مي‌شود؟
دانش آموزان: با علامت سكون.

معلّم: دفعة دوّم با چه علامتي خوانده مي‌شود؟
دانش آموزان: با صداي كشيده
فتحه.
معلّم: همان گونه كه مي‌بينيد، در اين كلمات حرف قاف دوبار خوانده
مي‌شود، دفعة اوّل با علامت سكون و دفعة دوّم باهمان علامتي كه حرف دوّم دارد، براي
خوانده شدن آن نيز زبان بايد دوبار به محل تلفّظ حرف قاف برخورد كند، و اين براي
حرف زدن كمي مشكل است كه بگوييم:
نَقْـ، قاش ـ بَنْـ نا ـ ذُرْ ، رَتْ
براي
سهولت در تلفّط، اولي را حذف ( در اين وقت روي قاف ساكن ضربدر مي‌‌كشيم) و به جاي
آن علامتي به اين شكل «‌ـّ» روي حرف دوّم قرار داده‌اند ( در اين وقت باكشيدن فلش
از روي حرف حذف شده تا حرف دوّم، علامت تشديد را روي حرف دوم اضافه مي‌كنيم
«قّاشْ») تا قاري قرآن متوجّه شود كه اين حرف در اصل دو تا بوده، اولي ساكن، دوّمي
متحرك (صدادار)، اضافه بر آن در هنگام خواندن آن بايد دقّت كنيم كه ديگر مكثي صورت
نگيرد بلكه بايد آن را شديد و محكم ادا كنيم به اين صورت: نقّاش.[1]
همان گونه
كه دقّت كرديد براي تلفّظ دو تا قاف، ديگر لازم نيست زبان را دو بار به محل تلفّظ
حرف قاف برسانيم بلكه زبان يك بار ولي محكم و با شدّت به محل تلفّظ حرف بر خورد و
جدا مي‌شود، در هنگام برخورد با حالت سكون ودر هنگام جدا شدن با همان صدايي كه حرف
دوّم دارا مي‌باشد. در هنگام تلفّظ هيچ گونه مكثي نبايد بين تلفّظ دو حرف ايجاد
شود.
اسم اين علامت «شديد» است، تشديد به ما مي‌فهماند كه اين حرف در اصل چند
تابوده؟
داشن آموزان: دو تا.
معلّم: دفعة اوّل با چه علامتي بايد خوانده
شود؟
دانش آموزان: سكون.
معلّم: دفعة دوّم با چه علامتي بايد خوانده شود؟

دانش آموزان: با همان علامتي كه آن حرف دارد.
معلّم: آيا بين تلفّط دو حرف
مي‌توانيم فاصله بيندازيم؟
دانش آموزان: خير.
معلّم: حالا با هم بخوانيد:
نَقّاشْ.
دانش آموزان: نَقّاشْ.
روي كلمات قرآن، دو بخشي، سه بخشي به صورت
جدا جدا و با هم تمرين مي‌كنيم، و در حالت مشدّد بودن حرفي، بايد آن را محكم و با
شدّت ادا كنيم.
پس از آن كه مطمئن شديم همة دانش آموزان درس را خوب ياد
گرفته‌اند تكليف منزل را مشخّص مي‌كنيم و در جلسه بعد نيز همين درس را ادامه و
تقويت مي‌كنيم.
در تقويت درس تشديد، ديگر لازم نيست كلمات را به صورت جدا جدا
بنويسيم، بلكه نخست روي كلمات سه بخشي و چهار بخشي كه داراي علامت تشديد است تمرين
مي‌كنيم و سپس آياتي را انتخاب مي‌كنيم كه داراي تشديد و علامت‌هاي گذشته باشد.

بايد دقّت كنيم آيات انتخابي داراي علامت و يا قاعده‌هاي تدريس نشده
نباشد.
[1] . در اين جا حتماً بايد به صورت مشدّد تلفّظ شود و فرق آن باحالت
قبلي روشن شود.