سرنوشت انسان پس از مرگ

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

خداى متعال در آيات 6ـ9 سوره «انشقاق» انسان ها را مخاطب ساخته و سرنوشت آنها را در مسيرى كه در پيش دارند براى آنها روشن مى كند، مى فرمايد: «اى انسان تو با تلاش و رنج و زحمت به سوى پروردگارت پيش مى روى، و سرانجام او را ملاقات خواهى كرد»
(يا أَيُّهَا الاِْنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ).

اين آيه، اشاره به يك اصل اساسى در حيات همه انسان ها است، كه همواره زندگى، آميخته با زحمت و رنج و تعب است، حتى اگر هدف، رسيدن به متاع دنيا باشد، چه رسد به اين كه هدف،آخرت، سعادت جاويدان و قرب پروردگار باشد، اين طبيعت زندگى دنيا است، حتى افرادى كه در نهايت رفاه، زندگى مى كنند، آنها نيز از رنج و زحمت و درد بر كنار نيستند.

تعبير به «ملاقات پروردگار» در اينجا، خواه اشاره به ملاقات صحنه قيامت كه صحنه حاكميت مطلقه او است باشد، يا ملاقات جزا و پاداش و كيفر او، يا ملاقات خود او از طريق شهود باطن، نشان مى دهد:

اين رنج و تعب تا آن روز ادامه خواهد يافت، و زمانى به پايان مى رسد كه پرونده اين دنيا بسته شود و انسان با عملى پاك خداى خويش را ملاقات كند.

آرى، راحتى بى رنج و تعب، تنها در آنجا است.
خطاب به «انسان» كه همه نوع انسان را شامل مى شود (با توجه به تكيه بر انسانيت انسان)، بيانگر اين حقيقت است كه: خداوند نيروهاى لازم را براى اين حركت مستمر الهى در وجود اين اشرف مخلوقات آفريده.

و تكيه بر عنوان «رَبّ» (پروردگار)، اشاره به اين است كه: اين سعى و تلاش، جزئى از برنامه ربوبيت و تكامل و تربيت انسان است.

آرى، ما همه مسافرانى هستيم كه از سر حدّ عدم، بار سفر بسته، و به اقليم وجود گام نهاده ايم، ما همه رهرو منزل عشق او هستيم، و به طلبكارى مهر گياه رخ دوست آمده ايم.

نظير اين تعبير، در آيات ديگر قرآن نيز آمده است، مانند:

(وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ الْمُنْتَهى):

«و اين كه همه امور به پروردگارت بازمى گردد و تمام خطوط به او منتهى مى شود»(1) و نيز مى فرمايد:

(وَ إِلَى اللّهِ الْمَصِيرُ)

(عليهم السلام) «بازگشت همه به سوى خداوند است(2)».

و آيات ديگر كه همه حاكى از اين سير دائمى تكامل موجودات به سوى پروردگار متعال است.

ولى، در اينجا انسان ها به دو گروه تقسيم مى شوند، همان گونه كه مى فرمايد: «اما كسى كه نامه اعمالش به دست راستش داده شده»

(فَأَمّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ).

«به زودى حساب آسانى براى او مى شود»

(فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسِيراً).

«و مسرور و خوشحال به اهل و خانواده اش باز مى گردد»

(وَ يَنْقَلِبُ إِلى أَهْلِهِ مَسْرُوراً).

اينها كسانى هستند كه در مدار اصلى آفرينش، در همان مدارى كه خداوند براى اين انسان، سرمايه ها و نيروهاى او تعيين كرده، حركت مى كنند، و تلاش و كوشش آنها همواره براى خدا، و سعى و حركتشان به سوى خدا است، در آنجا نامه اعمالشان را به دست راستشان مى دهند كه اين نشانه پاكى عمل و صحت ايمان و نجات در قيامت است، و مايه سرافرازى و سربلندى در برابر اهل محشر.

هنگامى كه در پاى ميزان عدل قرار مى گيرند، ميزانى كه كمترين وزنها را مى سنجد، خداوند حساب را بر آنها آسان مى گيرد، از لغزش هايشان مى گذرد، و به خاطر ايمان و اعمال صالح، سيئات آنها را تبديل به حسنات مى كند.(3)

1- نجم، آيه 42.
2- فاطر، آيه 18.
3- تفسیر نمونه، جلد 26، صفحه 310.