مباني انديشه سياسي شيعه

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مباني انديشه سياسي شيعه

آراء مورد نظر تشيع بر گرفته از قرآن، سنت، عقل واجماع است و با ويژگي جاودانگي شيعه ظلم ستيزي و عدالت خواهي مي توان آن را به تصوير كشيد.

انتظار و رجعت:

انتظار در لغت به معني چشم به راه بودن و چشم به راه داشتن است.همچنين اصطلاحي است كه در مورد چشم به راه بودن ظهور امام زمان(عج) به كار مي رود.از اين رو به كسي كه در انتظار فرج امام عصر (عج) مي باشد ،منتظر مي گويند.
رجعت به معناي بازگشت به دنياست ودر اصطلاح به مفهوم اعتقاد به بازگشت امامان معصوم(ع) و دو گروه مسلمانان و كافران محض پس از ظهور ولي عصر (عج) مي باشد. بنا بر اين تحقق رجعت به تحقق انتظار وابسته است و اين دو از اين جهت لازم و ملزوم يكديگرند.انتظار و رجعت به معاني مزبور از اعتقادات خاص شيعه اماميه به شمار مي رود.
شيعه اماميه از آن جهت به انتظار و رجعت ايمان دارد كه در آيات و روايات به آن اشاره شده است.به عنوان مثال از آيه 20 سوره يونس،انتظار واز آيه 28 سوره بقره ،رجعت فهميده مي شود.زيرا در آيه نخست امام صادق (ع) غيبت را به غيبت امام زمان (عج)تفسير كرده اندو در آيه دوم خداوند مي فرمايند:
ما انسان را دوباره مي ميرانيم ودوباره زنده مي كنيم،تا او را خليفه و جانشين خود در زمين نماييم.(ترجمه تفسير الميزان- جلد1- ص171)

انتظار عامل تحرك ، پويايي، جنبش، قيام وانقلاب است.زيرا:

1.امام زمان (عج)زنده ولي غايب است.بنا بر اين وي در پس پرده غيبت مانند هر امام معصوم ديگر ، ناظر اعمال پيروان خويش است.اين مسئله موجب مي شود كه شيعيان همواره خود را در محضر ايشان ببينند و از ارتكاب اعمال زشت دست بشويند و به كارهاي خير بپردازند.
2.برخي گفته اند شرط ظهور امام زمان (عج)، به اوج رسيدن فساد در روي زمين است،در حالي كه اينگونه نيست.بلكه مقابله با فساد لازم است.اين موضوع به افراد آگاه وآماده كه به ضرورت انقلاب ايمان داشته وآماده انقلاب باشند نياز دارد.پذيرش چنين نگرشي همواره شيعيان را آماده قيام و انقلاب نگه مي دارد.اعتقاد به رجعت نيز عاملي براي حركت سازنده فردي و اجتماعي و وسيله اي براي طغيان عليه بي عدالتي هاست.

جبر و اختيار:

جبر و اختيار به معناي "لا جبر و لا تفويض بل امر بين الامرين"از اعتقادات خاص شيعه است.ولي گرايش عمومي در دنياي اسلام يا به جبر است و يا به اختيار. پيروان اين دو اعتقاد عموما"مسلمانان اهل سنت هستند.
شيعه اماميه بر اساس "لا جبر ولا تفويض بل امر بين الامرين"و يا "لا جبر و لا تفويض بل منزله بين المنزلتين" به جبر صرف ويا اختيار صرف اعتقاد ندارد.همچنين نه اراده و قدرت انسان را نا ديده مي گيرد و نه قدرت و اراده خدا را نفي مي كند،بلكه معتقد است كه خداوند قدرت انجام كار و ابزار آن را براي انسان فراهم مي آورد و پس از آن ،انسان به تنهايي در انجام كار خويش موثر و تواناست.

تقيه:

تقيه از ديگر ويژگي هاي شيعه به شمار مي رود كه در لغت به معناي محافظت از خويش است و در اصطلاح به مفهوم پوشيده داشتن اعتقاد از مخالفان و ترك مبارزه با آنان است. از اين رو تقيه براي مصون ماندن از ضرر دنيوي و ديني و پرهيز از خسارت مادي و معنوي مي باشد.از اين رو گرايش به تقيه طبيعي و فطري است.علاوه بر آن تقيه ريشه در قرآن و سنت دارد.خداوند در آيه 28 سوره مباركه آل عمران مي فرمايد: "مومنان به جاي مومنان ،كافران را به دوستي نگيرند.هر كه چنين كند ،پيوندي با خدا ندارد. مگر آنكه از آنها ترسي داشته باشد."
همچنين تقيه در سيره پيامبر اكرم(ص) مورد تاييد قرار گرفته است.زيرا زماني كه عمار با چشمان گريان نزد پيامبر آمد و ازاينكه خدايان مشركان را ستايش كرده بود،شرمسار بود،پيامبر(ص) كاري را كه او براي حفظ جانش انجام داده بود،تاييد كردند.


تقيه آثار فراواني براي شيعه به همراه داشته است:

1.حيات و بقاي شيعه مر هون تقيه است.
2.گرايش به هم زيستي مسالمت آميز با اكثريت سني در پرتو تقيه موجب تحكيم وحدت اسلامي مسلمانان گرديده كه اين وحدت در عصر حاضر،بيشتر ناشي از تلاشهاي سيد جمال الدين اسد آبادي (انديشه اتحاد اسلام) آيت ا... بروجردي (تاسيس دار الترقيب اسلامي) شيخ شلتوت - مفتي الازهر مصر – (صدور فتوي مبني بر به رسميت شناختن شيعه به عنوان يك مذهب)امام خميني (ره) (صدور جواز شركت شيعيان در نمازهاي جماعت اهل تسنن و بر پايي هفته وحدت ) است.

منبع: انديشه هاي سياسي مسلمانان