۩۞۩ رساله حقوق امام سجّاد علیه السلام ۩۞۩

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

ثم حق جارك ؛ ثم حق صاحبك ؛ ثم حق شريكك ؛ ثم حق مالك ؛ ثم حق غريمك الذى تطالبه ؛ ثم حق غريمك الذى يطالبك ؛ ثم حق خليطك ؛ ثم حق خصمك المدعى عليك ؛ ثم حق خصمك الذى تدعى عليه ؛ ثم حق مستشيرك ؛ ثم حق المشير عليك.

ترجمه : سپس حق همسايه و حق رفيق و حق شريك و حق مال و

حق كسي كه به او قرض داده اي

و حق كسي كه از او قرض گرفته اي

و حق كسي كه با تو معاشرت دارد

و حق كسي كه مدعي تو ميباشد

و حـق كسي كه تو مدعي او مي باشي

و حق كسي كه از تو مشورت مي خواهد

و حق كسي كه تو از او مشورت مي خواهي .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

ثم حق مستنصحك ؛ ثم حق الناصح لك ؛ ثم حق من هو اكبر منك ؛ ثم حق من هو اصغر منك ؛ ثم حق سائلك ؛ ثم حق من سألته ؛ ثم حق من جرى لك على يديه مسائة بقول او فعل او مسرّة بذلك بقول او فعل عن تعمد منه او غير تعمد منه ؛ ثم حق اهل ملتك عامة ؛ ثم حق اهل الذمة ثم الحقوق الجارية بقدر علل الاحوال و تصرف الاسباب فطوبى لمن اعانه الله على قضاء ما اوجب عليه من حقوقه و وفقه و سدده .

ترجمه :

سپس حق كسي كه او را راهنمائي نموده اي و حق كسي كه تو را راهنمائي كرده هست ؛

و حق كسي كه بزرگتر است و حق كسي كه كوچك تر است ؛

و حـق كسي كه چيزي از تو مي خواهد و حق كسي كه تو از او چيزي مي خواهي ؛

و حق كسي كه بـدي يا خوبي از او به تو رسيده است ؛ چه از روي عمد يا از روي خطا ؛ اعـم از آنكه آن خـوبي يا بدي گفتار باشد يا رفتار ؛

بعد حق همه مسلمانها به طـور عموم ؛ و حق غير مسلمانها كـه در حال جنگ و نبرد با مسلمانها نباشند ؛

و بعد حقوق هر حادثه و پيش آمدي كه پيش مي آيد و اتفاق مي افتد .

پس خوشا به حال كسيكه خداوند او را كمك نمايد بر انجام آنچه كه بر او واجب كرده است از حقوق و رعايت آن و توفيقش دهد و راهنمائي اش نمايد .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

1 . حق الله

فاما حق الله الاكبر فانك تعبده لا تشرك به شيئا ؛ فـاذا فعلت ذلك باخلاص جعــل لك على نفسه ان يكفيك امر الدنيا و الاخرة و يحفظ لك ما تحب منها .


ترجمه : پس حق خداوند كه بزرگترين حـق است ؛ بر گردن تو آنست كه فقط بنده او باشي و در عبادت و بندگي شرك نورزي ؛

پس وقتي كه چنين بودي و بنده مخلص او شدي ؛ خداوند نيز بر خود واجب ميكند كه دنيا و آخرت تو را كفايت نموده و آنچه را كه از دنيا و آخرت دوست ميداري براي تو حفظ نمايد .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

2 . حق انسان بر خودش

و اما حق نفسك عليك فأن تستوفيها فى طاعـة الله ؛ فتـؤدى الى لسانـك حقـه و الى سمعك حقه و الى بصرك حقه و الى يدك حقها و الـى رجلك حقهـا و الى بطنـك حقه و الى فرجك حقه و تستعين بالله على ذلك .

ترجمه : اما حق خودت بر خودت آنست كه از تمام قوه و نيروي خدا داديت استفـاده كني و خودت را در مسير طاعت خداوند قرار دهي ؛ پس ادا نمائي حق زبانت را و حـق گوشت را و حق چشمت را و حق دستت را و حق پايت را و حق شكمت را و حق عورتت را و در اداي اين حقوق از خدا كمك بخواهي و به او اتكاء كني .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

3 . حق زبان :

و اما حـق اللسان فاكـرامه عـن الخنى و تعويـده على الخيـر و حمله على الادب و اجمامه إلا لموضع الحاجة و المنفعة للدين و الدنيا و اعفائـه عـن الفضـول الشنعة القليلة الفائدة التى لا يؤمن ضررها مع قلة عائدتها و بعد شاهد العقل و الدليل عليه و تزين العاقل بعقله حسن سيرته فى لسانه و لا قوة الا بالله العلى العظيم .


ترجمه : اما حق زبانت بر تو آنست كه از فحشا و منكرات دورش نگهداري و به گفتـن كلمات خوب و نافع عادتش دهي و

وادارش كني كه با ادب و خوب سخن گويد و از زياد گفتن و بيخود چرخيدن در دهان منعش نمائي تا سكوت را رعايت كند مگر در جائي كه نياز به تكلم باشد و نفعي براي دنيا و آخرت داشته باشد و

نگذاري سخني كه فائده و نفعي ندارد و جز ضرر و زيان حاصلي در آن متصور نيست ؛ از دهان تو خارج شــود بعد از آنكه عقل و نقل بر مضر بودن و بد بودن آن دلالت دارد ؛ زيرا كه زينت عاقل به عقلش در خوبي گفتار و درست سخن گفتن است و حول و قوه اي نيست مگر به حول و قوه خداوند بزرگ .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

4 . حق گوش :


و أما حق السمع فتنزيهه عن أن تجعله طريقا إلى قلبك إلا لفوهة كريمة تحدث فــى قلبك خيراأو تكسب خلقا كريما فإنه باب الكلام إلى القلب يؤدى إليه ضروب المعانى على ما فيها من خير او شر و لاقوة الا بالله .


ترجمه : اما حق گوش بر تو آن است كه منزه و پاك كني از اينكه راهي به سوي قلب تو باشد مگر براي شنيدن مطالب خوب و مفيدي كه در قلب تو خيري ايجاد نمايد ؛ يا آنكه سبب كسب خلق نيكي گردد ؛

زيرا گوش دروازه ی سخن به سوي قلب است و موجـــب انتقال انواع و اقسام معاني به قلب ميباشد با تمــام خوبي ها يا بدي هاي كه در آن وجود دارد و قوّت و قدرتي نيست مگر قوت و قدرت پروردگار .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

5 . حق چشم :

و أما حق بصرك فغضه عما لا يحل لك و ترك ابتذاله إلا لموضع عبرة تستقبل بهــا بصرا أو تستفيد بها علما فإن البصر باب الإعتبار

ترجمه : اما حق چشمت بر تو آن است كه برگرداني آن را از چيزي كه خداوند تو را از ديدن آن منع نموده است و بي جهت به هر طرف و هر چيز نظر نكني ؛ مگر در جائي كه موجـب پند و عبرتي باشد يا سبب بصيرت و بيداري گردد و يا علمي از آن استفاده شود زيرا چشم دروازه ی پند و عبرت گرفتن است .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

6 . حق پا :

و أما حــق رجليك فأن لاتمشى بهما إلى ما لايحــل لــك و لاتجعلهمــا مطيتك فى الطريق المستخفة بأهلها فيها فإنها حاملتك و سالكة بك مسلك الديـن و السبــق لك و لاقوة ‘لا بالله .

ترجمه : اما حق پاهايت بر تو آن است كه از آن به عنوان وسيله اي براي رفتن به طرف حرام استفاده نكني و پا را مركب در راهي كه سبب استخفاف و زبوني تو ميشود قرار ندهي ؛ زيرا كه اين دو پا تو را حمل ميكنند و سير ميدهند در مسير دين و سبقت گرفتـن در كارهاي خوب و قوتي نيست مگر به قوت پرور دگار .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

7 . حق دست :

و أما حــق يــدك فأن لاتبسطهـا إلى مالايحــل لك فتنال بما تبسطها إليه مــن الله العقوبة فى الآجل و من الناس بلسان اللائمة فى العاجل ؛ و لاتقبضها مما افتــرض الله عليها؛ و لكن توقرها بقبضها عـــن كثير مما لايحل لها و بسطها الى كثيـر مما ليس عليها؛ فاذا هى قد عقلت و شرفت فى العاجل وجب لها حسن الثواب فى الاجل


ترجمه : اما حق دست بر تو آن است كه به سوي حرام دراز نشود زيرا سبب عقوبـت و و عذاب خداوند در آخرت و ملامت و سرزنش مردم در دنيا خواهد بود ؛

و دستهايت را منع نكني از چيزي كه خداوند بر آن واجب نموده است . بلكه با استفاده ی صحيح و مشروع ؛ دستهايت را موقر و بزرگ نما به اين بيان كــه از تمام چيزهايی كه حرام است دورش نگهداري و براي بدست آوردن آنچه كه مفيد اسـت باز و آزادش گذاري ؛ پس در اين صورت است كه مورد احترام ديگران در دنيا و پـاداش و اجر خداوند در آخرت قرار خواهي گرفت .

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

8 . حق شكم :

و اما حق بطنك فان لاتجعله وعاء لقليل من الحرام و لا لكثير و ان تـقـتصد لـه فـى الحلال و لاتخرجه من حد التقوية الى حد التهوين و ذهاب المروة و ضبطه اذا هــم بالجوع والظمأ فان الشبع المنتهى بصاحبه الى التخم مكسلة و مثبطة و مقطعة عن كل برّ و كرم و إن الرى المنتهى بصاحبه الى السكر مسخفـة و مجهلــة و مذهبـــة للمروة .

ترجمه : اما حقي كه شكمت بر تو دارد پس از آن به عنوان ظرفي براي جمع شدن حـرام چه كم باشد يا زياد استفاده نكن ؛

بلكه حتي در خوراكي هاي حلال نيز حـد اعتـدال را كاملا رعايت كن و براي تقويت از خوراك استفاده كن و هيچ وقت بفكر پر كردن شكـم خودت تا حلقوم و ناديده گرفتن ديگران نباش و مروت و انصاف را فراموش نكن .

زيرا كه نتيجه ی پرخوري تنبلي و كسالت است و تو را از خير و صلاح و نيكوئي و انجام اعمال صالحه باز مي دارد ؛ چنانكه نتيجه ی زياده روي در نوشيدن مايعات نيز سخافـت و جهالت و بي عقلي خواهد بود .