تنبيه بدني زن ...
((بسم الله الرحمن الرحيم ))
تنيبه بدنى زن از ديدگاه دو قرآن پژوه معاصر
آيت الله معرفت(ره) :
خداى تعالى فرمود:
«وَاللاّتِى تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِى الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاَ تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً»(1).
گفته‌اند که در اين آيه نيز تحقير زن ديده مي‌شود، به گونه‌اى متناسب با عهد جاهلى که زن جايگاهى خرد و پست داشته است.
ولى با اندک تأمل در کتب تفسير و سيره و سخنان فقها در اين باره روشن مي‌شود که چنين نيست؛ زن در دوران جاهليت در سطحى بسيار پايين قرار داشت و اسلام، آمد که دست او را گرفته تا به بالاترين مراحل والاى انسانى شايسته‌اش بالا برد. اما آيا اين دگرگونى اساسى به گونه ناگهانى و بدون چاره‌انديشى و مقدمه چينى ممکن بود يا نياز به زمان و سير تدريجى داشت، تا اين خشونت شعله‌ور را به ملايمت و مهربانى نرم بدل سازد؛ کارى که پيمودن مسير دشوار آن، اندکى همراهى با قوم را ايجاب مي‌کرد تا آگاه‌سازى آنها ممکن شود يا زمينه‌هاى آگاهى در آنها ايجاد شود و بتوانند به فطرت‌هاى اصل انسانى خويش بازگشت کنند. اين چنين اسلام در آغاز کار، نسبت به برخى از رسوم ايشان ـ که سخت بر آنها حکمفرما بود ـ با ايشان همنوا شد، و در مسير اين همراهى و همنوايى، دميدن ساز ملايمت و خشونت‌گريزى را در خاطر ايشان آغاز کرد تا دلهاشان رام گردد و راه درست را دريابند، تا خود اندک اندک زشتکاري‌هايى که پيش از آن به دنبال خود مي‌کشيدشان دست بردارند.
اين سياست و تدبير را اسلام درباره بسيارى ديگر از رسول جاهلى که تنها بر عرب نيز حکم فرما نبود، در پيش گرفت که ريشه‌کن کردن آنها نيازمند فرصت و زمانى کوتاه مدت يا دراز مدت و چاره‌انديشي‌هاى اساسى براى اين منظور بود. در اين مقوله مي‌توان مسئله برده‌دارى را به عنوان نمونه ذکر کرد که در آغاز با آن همراه شد، زيرا بر جهان آن روز حکمفرما بود و برده کالاى تجارى با اهميتى به حساب مي‌آمد که رويارويى با آن بدون تمهيد مقدمات لازم ممکن نبود، اما اسلام در برابر آن ايستاد، ولى نه به گونه علنى و صريح، بلکه با خاستگاه‌هاى فراقومى آن مبارزه کرد و راه‌هاى مشروعيت آن را بست، به جز راه قدرت يافتن بر محاربان در ميدان جنگ را که تنها شرکت کنندگان در نبرد بر ضد اسلام را شامل مي‌شد ـ نه ديگران و نه زنان و کودکان و سالخوردگان را، و به گونه قاطع هر گونه امکان برده‌گيرى را منسوخ کرد. آن‌گاه افزون بر اين، راه را براى آزادسازى برده‌هاى موجود به شکل‌هاى گوناگون باز گذاشت که در جاى خود به تفصيل آمده است. اتخاذ چنين روش و تدبيرى براى ريشه‌کن کردن عادت‌هاى حکمفرماى جاهلى را در اصطلاح «نسخ تمهيدي» زمان‌بندى شده ناميده‌ايم. نسخى که زمينه‌هاى آن را صدر اسلام و در عهد پيامبر فراهم شده است.
مسئله قواميت مرد بر زن نيز در محدوده عام (که شامل زدن شديد دردآور زن شود) از جمله همين مسائل است. بنابراين اگر چه در قرآن آمده ولى از سوى آورنده شريعت به گونه‌اى تفسير شده که تعديل آن را در آن زمان و ريشه کن ساختن آن را در دراز مدت موجب شود. اوّلا، زدن در آيه به گونه غير مبرّح تفسير شده؛ يعنى زدنى که سخت دردآور نباشد که در واقع زدن نيست، بلکه دست کشيدنى است با ظرافت ويژه. از همين رو مقيد شده که با تازيانه و چوب و وسيله ديگر نباشد، مگر چوب نازک سواک که انسان با آن مسواک مي‌زند. اين در واقع دلالت آيه را خنثى مي‌کند و حق تنبيه بدنى و آزاررسانى زن از سوى مرد را يکسره نفى مي‌کند.
ابن جرير از عکرمه نقل کرده – ذيل آيه – که پيامبر(ص) فرمود:
«اگر شما را در انجام کار نيک نافرمانى کردند بزنيدشان؛ ولى زدن غير مبرّح»
و همين روايت را به نقل از حجاج بن مزاحم نيز آورده، با اين افزونى که غير مبرّح را به غير مؤثر تفسير کرده، يعنى زدنى که تأثيرى در تغيير رنگ پوست بدن حتى به اندازه سرخ شدن نداشته باشد.
عطا مي‌گويد: به ابن عباس گفتم: زدن غير مبرّح چگونه است؟ گفت: با چوب مسواک و مانند آن. قتاده مي‌گويد: زدن غير مبرّح آن است که ناگوار و معيوب کننده نباشد.(2)
به همين دليل شيخ ابوجعفر طوسى مي‌گويد: اما زدن، بى هيچ اختلافى در آن، بايد زدن غير مبرّح باشد. امام باقر(ع) فرمود: «با چوب مسواک بايد باشد».(3)
نقل قول
