ارکان و شرایط توبه و استغفار در احادیث
یک کسی آمد خدمت حضرت علی علیه السلام و گفت:
«استغفرالله ربی و اتوب الیه»؛ خیال کرد توبه یعنی کلمه استغفار را بر زبان آوردن.
علی علیه السلام به او گوشزد نمود و فرمود:
«ثکلتک امک»؛ مادرت به عزایت بنشیند. «اتدری ما الاستغفار؟ ان الاستغفار درجة العلیین»؛
آیا می دانی استغفار چیست؟ استغفار درجه علیین است ( نهج البلاغه، حکمت 417).
بعد حضرت استغفار را تشریح می کند:
پشیمانی کامل از گذشته تیره و سیاه، تصمیم قوی بر برنگشتن به گناهان سابق، ادای حقوق الهی که فوت شده است، ادای حقوق الناس که فوت شده است.
بعد دو جمله می گوید که درست معنای شورش و انقلاب علیه خود و مجازات کردن خود را دارد. می گوید:
دیگر اینکه این گوشتهای مبارکی! که در این بدنت از گناه روئیده، باید این ها را ذوب کنی. این گوشتها که از حرام روئیده است، این گوشتها که در مجالس لهو و لعب و توأم با هرزگی روییده است، باید بروی همه این ها را ذوب کنی از نو گوشت جدید بروید.
دیگر اینکه باید به این بدنت سختی طاعت را بچشانی همچنان که لذت معصیت را چشانده ای.
فرمود : استغفار و توبه یك كلمه است بر اساس شش پایه این شش پایه را كه علی ( ع ) بیان كرده است، علما اینطور درك كرده اند كه دو تا ازاینها ركن و اساس توبه، دو تای دیگر شرط قبول توبه یعنی دو تا ماهیت توبه را تشكیل میدهند و دو تای دیگر شرط قبول توبه ماهیت دار را، و دو تای آخر شرط كامل شدن توبه هستند. حالا این شش تا چیست؟