فرق فلسفه با عرفان

[توحید صمدی]

"فلسفه" حرف می آورد و "عرفان" سکوت.
آن عقل را بال و پر می دهد و این عقل را بال و پر می کند.
آن نور است و این نار.
آن درسی بود و این در سینه.
از آن دلشاد شوی و از این دلدار.
از آن خدا جو شوی و از این خدا خو.
آن به خدا کشاند و این به خدا رساند.
آن راه است و این مقصد.
آن شجر است و این ثمر.
آن فخر است و این فقر.
آن کجا و این کجا!
منبع:هزار و یک نکته/نکته ۱۹۶/ص۱۲۸

[توحید صمدی]

فرق فلسفه با عرفان

فلسفه کار فکر است و عرفان کار دل

فلسفه کلید فکر است وعرفان کلید دل

فلسفه ساز است و عرفان سوز

فلسفه نثر است و عرفان نظم

فلسفه کبریت است و عرفان شعله

فلسفه بیان درد و عرفان دوای درد

فلسفه خدارا در بیرون میجوید و عرفان خدا را در درون میجوید

با تشکر از استاد

[توحید صمدی]

فرق فلسفه با عرفان

فلسفه کار فکر است و عرفان کار دل

فلسفه کلید فکر است وعرفان کلید دل

فلسفه ساز است و عرفان سوز

فلسفه نثر است و عرفان نظم

فلسفه کبریت است و عرفان شعله

فلسفه بیان درد و عرفان دوای درد

فلسفه خدارا در بیرون میجوید و عرفان خدا را در درون میجوید

با تشکر از استاد

[توحید صمدی]

وجه مشترک عرفان اسلامی و فلسفه ، شناخت خداوند است ؛ با این تفاوت که از نظر فلسفه ، هدف تنها معرفت خداوند نیست ، بلکه معرفت نظام هستی است آن چنان که که هست و معرفت خداوند نیز رکن اساسی این شناخت است . امّا هدف عرفان تنها شناخت حق است که از نظر عرفا مساوی با شناخت همه چیز است ؛ به ویژه آن که همه یموجودات هستی از دیدگاه آنها مظاهر اویند .
شناخت عرفانی ، شهودی و حضوری است و از طریق ریاضت و طی طریق حاصل می شود ، اما شناخت فلسفی ، اکتسابی و نظری و در واقع فعالیتی فکری و ذهنی است .
الهام و اشراق با دل ، ابزار عرفان است و عقل ابزار فلسفه .
بدین بیان ، حکیم با استدلال و برهان پیش می رود و عارف با تصفیه و تذهیب درون .
کمال انسان از نظر حکیم ، ادرام صحیح شناخت هستی است و از نظر عارف رسیدن به حق .
حکیم انسان ناقص را همان انسان جاهل می داند ، اما از نظر عارف انسان ناقص همان محجور و دور مانده از اصل خویش است .
در عرفان برای رسیدن به مقصد ، سیر و سلوک ویژه لازم است ، اما در فلسفه داشتن ابزاری محکم همچون منطق ، تا گمراهی به وجود نیاید .


اقتباس از آشنایی با علوم اسلامی شهید آیت الله مطهری منقول از کتاب در آمدی بر عرفان عملی در اسلام - سید حسین سید موسی
با تشکر از سلیم

[توحید صمدی]

مقصد فلسفه و عرفان

فلسفه وعرفان ، هرگز به حد خاصّی ختم نمی شوند چون نهایت این دو علم را مقام حیرت تشکیل می دهدو آن مقامی که انسان در مقابل حقیقت لایتناهی وجود ، متحیرانه به تماشای ذات حق تعالی مشغول می گردد. در آن مقام ، شخص نمی تواند هیچ لفظی برای یافته هایش به زبان وقلم بیاورد چرا که می بیند آن حقیقت، درهیچ کدام از این کلمات نمی گنجد.
تمام این اوصاف کمالیه اعم از؛ الله ، الرّحمن، الرّحیم ، العلیم والحکیم ، برای ارتقای سلوک سالک در ابتدای راه است یعنی ،همه ی آنها برای انسانی است که هنوز به مقام تحیّر نرسیده است. اما وقتی انسان به این مقام رسید ، تمام این اسماء وصفات ، برداشته می شود که همه عین ذاتند وذات تجلی می کند.
شرح دروس معرفت نفس (توسط استاد آیت الله صمدی) ،ص 231

[توحید صمدی]

سوال: فلسفه اسلامی چه جایگاهی در جهان معاصر داشته و برای بشر امروز چه حرفی و پیامی دارد؟ پاسخ حضرت علامه: فلسفه واقعی یعنی قرآن؛ چون فلسفه، علم به احوال و اعیان موجودات است. قرآن کریم در بیان این حقیقت به نحو اتم و اکمل است و روایاتی که از ائمه اطهار علیهم السلام به ما رسیده بیانگر اسرار قرآن است که ان شاء الله خداوند به ما توفیق فهم اسرار آیات و روایات را عطا فرماید. بنابر این فلسفه اسلامی یعنی منطق قرآن، یعنی منطق روایات و واقعیت حقیقت اشیاء و پی بردن به اسرار واقعی اشیاء.
اگر اولین و آخرین فلاسفه نظام هستی و قدیم الایام گرد هم آیند و حضرت پیامبر خاتم (ص) در میان آنها ظهور کند و به سخن درآید، تمامی فلاسفه خواهند گفت که فیلسوف یعنی این، فلسفه یعنی همین که ایشان می فرمایند، و وی عالم است و ما امّی هستیم و باید از محضر شریف او استفاده نمائیم.
ابونصر فارابی ملقّب به معلم ثانی ، در یکی از رسائلش چنین گفته است که فیلسوف کامل امام است و چون فلسفه یعنی علم به حقائق اشیاء و چنین افرادی عالم به معارف و حقائق اشیاء هستند، « علّم آدم الاسماءَ کلَّها»(بقره/31) فیلسوف کامل پیغمبر صلیالله علیه و آله است، « هو الّذی بعث فی الامّیّین رسولاً منهم» (جمعه/2)
یکی از سخنان شیرینی که استاد عزیز ما حضرت آیت الله علامه بزرگوار جناب حاج میرزا مهدی الهی قمشه ای رحمة الله علیه بسیار آن را به زبان می آورد، این بود که « برویم در بهشت و نهج البلاغه را خدمت امیرالمومنین علیه السلام درس بخوانیم و ببینیم آقا چه فرموده اند و در ارتباط با نظام هستی چه می فرمایند» .
کتاب گفتگو با حضرت علامه حسن زاده آملی/ص 92

[توحید صمدی]

فلسفه یعنی ادراک واقعیت عالم ؛ ادراک احوال اعیان موجودات و اعیان یعنی ذات موجودات و اگر کسی به این احوال رسید وفهمید ذوات اشیاء عالم را گوییم این آقا فیلسوف است و اگر نرسید گوییم سوفسطی است.. و اگر کسی درمقام فهم و ادراک و یافتن و علم وشهود واقعاً موجودات را آنطور که هست ادراک کند و بفهمد از این آقا تعبیر می کنند به دارنده مقام محمود . پس مقام محمود یعنی فلسفه و هر که به این مقام رسیده است فیلسوف است. که قرآن به اعیان موجودات گوید اسماء الله و حضرت آقا می فرمایند که اگر کسی به شناخت موجودات دست پیدا کند این آقا امام است و یو نانیها گویند فیلسوف و حکما گویند حکیم پس امام وفیلسوف و حکیم همه شدند یک حقیقت . 55. چرا به سوفسطی اینقدر حمله می کنیم حالا همین شما که در نماز می فرمایید قربة الی الله یعنی چه ؟ می بینیم که اگر خوب ما را به حرف در بیاورند ما هم یک قسم از انحاء سوفسطی هستیم.و شناخت حق کار آسانی نیست به قول شاعر که می گوید
به هرچه که می نگرم روی اوست می بینم من به هر جا می گزرم ذکر دوست می شنوم
نی عجب که گویم که او من است و من اویم وی عجب که باز او اوست و من اینم
همه در ادراک این حق در مانده اند . و به یک بیچارگی انسان می افتد که قربان این بیچارگی و عجز چونکه ارزش دارد که الهی عزیز تویی وخوار منم.فلسفه یعنی ادراک واقعیت عالم ؛ ادراک احوال اعیان موجودات و اعیان یعنی ذات موجودات و اگر کسی به این احوال رسید وفهمید ذوات اشیاء عالم را گوییم این آقا فیلسوف است و اگر نرسید گوییم سوفسطی است.. و اگر کسی درمقام فهم و ادراک و یافتن و علم وشهود واقعاً موجودات را آنطور که هست ادراک کند و بفهمد از این آقا تعبیر می کنند به دارنده مقام محمود . پس مقام محمود یعنی فلسفه و هر که به این مقام رسیده است فیلسوف است. که قرآن به اعیان موجودات گوید اسماء الله و حضرت آقا می فرمایند که اگر کسی به شناخت موجودات دست پیدا کند این آقا امام است و یو نانیها گویند فیلسوف و حکما گویند حکیم پس امام وفیلسوف و حکیم همه شدند یک حقیقت .
55. چرا به سوفسطی اینقدر حمله می کنیم حالا همین شما که در نماز می فرمایید قربة الی الله یعنی چه ؟ می بینیم که اگر خوب ما را به حرف در بیاورند ما هم یک قسم از انحاء سوفسطی هستیم.و شناخت حق کار آسانی نیست به قول شاعر که می گوید
به هرچه که می نگرم روی اوست می بینم من به هر جا می گزرم ذکر دوست می شنوم
نی عجب که گویم که او من است و من اویم وی عجب که باز او اوست و من اینم
همه در ادراک این حق در مانده اند . و به یک بیچارگی انسان می افتد که قربان این بیچارگی و عجز چونکه ارزش دارد که الهی عزیز تویی وخوار منم.

[توحید صمدی]

سفسطه وفلسفه در واقع وادی وهم وعقل است .و از طرفی فهم حقیقت کار آسانی نیست و وهم کارها را به شکل آسان می خواهد که می بینی مثل سوفسطی به راحتی منکر حقایق می شود ولی عقل راحتی ندارد و پیچ در پیچ است و مشکل است وحقیقت قوه خیال را عقل مکشوف می سازد و می گوید که بیا تو را تطهیر کنم تا تور شکاری شوی و می بینی که خوابها چقدر شیرین می شود به همین خاطر است که حضرت آقا می فرمایند که شنیدن ودیدن ولمس کردن و گفتن و ...همه باید عقلانی باشدو وهم وخیال هر دو سگان شکاری عقل می باشند که عقل اینها را تعلیم می دهد که خوب ببینند و بشنوند وخیانت نکننددر این صورت است که حقایق ملکوتی را عقل به اینها می چشاند و اگر عقل نتوانست آنها را در بند کند این دو سگان ولگرد می شوند و بیداریها و خوابها و ظاهر وباطن هر دو پریشان وچه جهنمی درست می شود.

[توحید صمدی]

مرز بین فلسفه و سفسطه به یک تار مو بند است و از بس که دقیق است این مرز را فر مودند صراط مستقیم که حالا چه جور بفرمایند قربان دهن معصوم برویم که فرمودند صراط مستقیم پلی است از مو باریکتر و از شمشیر تیز تر که این تشبیه معقول به محسوس است که انسان به یک غفلت می شود سوفسطی و اگر عقل حاکم باشد می شود فیلسوف. که ره دور است وتاریک است وباریک به دوشم می کشم بار گران را