صلوات بر پیامبر
شبهه : شیعیان بدون هیچ مدركی در صلوات بر پیامبر، آل پیامبر را اضافه كردهاند.
پاسخ : واژه «اهل البیت»، تنها دوبار در قرآن كریم، استعمال شده است. یكی درباره حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ هنگامی كه فرشتگان به همسرش گفتند: « رَحْمَه اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ عَلَیْكُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ».[1] و دیگری درباره اهل بیت رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ : « إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیراً»[2] و این آیه همان آیه معروف به تطهیر است و مراد از آن، پنج تن آل عبا هستند.
مسلمانان، در طول تاریخ، به تبعیّت از قرآن كلمه «اهل بیت» را در مورد خاندان حضرت رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ بكار بردهاند و به طوری این اصطلاح اختصاصی شد كه استفاده از آن برای معنای دیگری احتیاج به قرینه دارد.
در تفسیر المیزان آمده است: «روایات در این باره از هفتاد عنوان متجاوز است و آنچه اهل سنت نقل كردهاند، از روایات شیعه بیشتر است. اهل سنت آن را از چهل طریق، به روایت ام سلمه، عایشه،ابی سعید خدری، سعد، وائله بن اسقع، ابیحمرا، ابن عباس، ثوبان غلام حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله ـ، عبدالله بن جعفر بن علی بن ابیطالب و حسن بن علی ـ علیه السلام ـ نقل كردهاند. شیعه نیز، آن را بیشتر از سی حدیث از حضرت علی ـ علیه السلام ـ ، امام سجاد ـ علیه السلام ـ ، و امام محمد باقر و امام جعفر صادق ـ علیهم السلام ـ ، ام سلمه، ابوذر، ابی لیلا، ابی الاسود، عمرو بن میمون اودی و سعد بن ابیوقاص، نقل نمودهاند.[3]
آیه 33 سوره احزاب به اتفاق مفسران و اندیشمندان اسلام در شأن و مقام والای اهل بیت پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ نازل گردیده است. برادران اهل سنت نیز روایات فراوانی در شأن نزول این آیه ذكر نمودهاند، از جمله:
حاكم نیشابوری در مستدرك مینویسد: «عبدبن جعفر از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ روایت میكند كه آن حضرت ـ صلی الله علیه و آله ـ هنگامی كه رحمت الهی را در حال نزول دیدند فرمودند: به سوی من بخوانید، صفیه گفت: چه كسی را؟ فرمود: اهل بیتم را، علی و فاطمه و حسن و حسین ـ علیهم السلام ـ را. آن گاه كه آمدند، آن حضرت ـ صلی الله علیه و آله ـ عبای خویش را بر روی آنان افكند، سپس دستانش را بالا برده وعرض كرد: خداوندا! اینان اهل بیت من هستند، سپس بر محمد و آل محمد صلوات فرستاد. در این هنگام خدای حكیم این آیه را نازل فرمود.[4]
و از ام سلمه نقل شده كه: «آیه تطهیر در خانه من و در حالی كه پنج تن آل عبا در آن بودند، نازل گردید. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ آنان را با عبایی كه بر روی آنان افكند، پوشانید. سپس عرضه داشت اینان اهل بیت من هستند، پروردگارا! رجس و پلیدی را از آنان دور كن و ایشان را پاك و مطهر گردان.[5]
و مسلم در كتاب صحیح از یزید بن حیان عن زید بن ارقم نقل میكند: «رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرموده است: من در میان شما دو گوهر گرانبها به جا میگذارم، كتاب خدا كه ریسمان الهی است و هر كس از آن پیروی كند هدایت مییابد و كسی كه آن را رها كند به گمراهی خواهد رفت. عرضه داشتم آیا همسران پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ از اهل بیت میباشند؟ فرمودند: خیر، به خدا سوگند زن روزگاری را با مرد است و سپس مرد او را طلاق داده و زن به قوم خود باز میگردد. اهل بیت من كسانی هستند كه صدقه را بعد از پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ بر خود حرام كردهاند.[6]
و عبدالرحمن بن ابی لیلی گوید: «كعب بن عجره با من روبرو شد، گفت: «آیا هدیهای كه از پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ گرفتهام را به شما هدیه كنم؟» گفتم بده. گفت: «از آن بزرگوار سوال كردیم، صلوات بر شما اهل بیت چگونه میباشد؟» فرمود: بگویند: «اللهم صل علی محمد و آل محمد كما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم انك حمید مجید، اللهم بارك علی محمد و آل محمد كما باركت علی آل ابراهیم انك حمید مجید. مؤلف اضافه میكند كه این حدیث با همین الفاظ و حروف از الامام محمد بن اسماعیل البخاری نقل شده كه اهل بیت همان آل میباشند.[7]
و ابوالحمراء خادم پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ درباره آیه «و امر اهلك بالصلاه و امطر علیها» میگوید: «پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ همیشه (موقع نماز) درب خانه علی و فاطمه ـ علیهما السلام ـ را میزد و میفرمود: «نماز، خدا رحمت كند شما را و آیه 33 سوره احزاب را قرائت میكرد.»[8] البته اگر بخواهیم روایتی كه ذیل این آیه شریفه در مناقب اهل است را بیاوریم مطلب طولانی خواهد، كه به یك مورد برای شاهد بسنده میكنیم:
قرطبی در تفسیر خود روایتی كه در مستدرك حاكم آورده است، و در اینكه صلوات بر آل پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ باید باشد، شك نمیكند، فقط او در اینكه آل دائرهاش وسیع است یا نه بحث دارد و میگوید: آل، یعنی آل دین او به دلیل، آیه شریفه «ادخلوا آل فرعون؛ یعنی آل دین موسی ـ علیه السلام ـ» چون او پسر و دختر و پدر و عمی نداشت و همچنین برادر و... بنابراین كسی ایمان ندارد و موحد نیست از آل پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نیست، اگر چه با آن بزرگوار قرابت داشته باشد، مثل اباجهل. به همین دلیل خداوند فرزند نوح را از اهل او نمیداند.[9]
بنابراین ایشان صلوات بر محمد و آل او را از خود پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل و قبول دارد، ولی در اینكه چه كسانی هستند بحث دارد كه فعلاً به آن نمیپردازیم.
ابی زكریا بن شرف النووی در كتاب خود «التبیان» در موقع ختم قرآن میگوید: «دعاهایی مستحب است و او دعاها را كه بیان میدارد به این میرسد كه بگویند: اللهم صل و سلم علی سیدنا محمد و علی آل محمد كما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم و بارك علی محمد و علی آل محمد كما باركت علی ابراهیم وآل ابراهیم فی العالین انك حمید مجید.[10]
و نووی در شرح مسلم در قسمت كسی كه میخواهد داخل مسجد شود دعاهایی را آورده است و میگوید: «این قبیل دعا در سنن ابی داود و غیره آمده كه من آن را مفصلا جمعآوری كردهام و در كتابی به نام «اذكار» آوردهام و آن گاه یكی از آنها را اینگونه ذكر میكند: «اعوذ بالله العظیم و بوجه الكریم و سلطانه من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله اللهم فصل علی محمد و آل محمد و سلم اللهم اغفرلی ذنوبی و افتح لی ابواب رحمتك و فی الخروج یقول...».[11]
روایتی از علی بن حسین ـ علیهم السلام ـ نقل شده كه در منی دعا میكرد تا اینكه رسید به نعمتهای خدا و آنها را شكر میكرد و میفرمود: «یا ذا المعروف الذی لاینقض و یا ذالنعم التی لاتحول و لاتزول فصل علی محمد و آل محمد و اغفرلنا و ارحمنا».[12]
و مؤلف محترم ینابیع الموده لذوی القربی در ج 1، ص 37، از جواهر العقدین و الصواعق المحرقه نقل میكند كه از نبی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل شده كه فرمود: «صلوات بتراء بر من نفرستید». سوال كردند یا روسل الله صلوات بتراء چگونه است؟ فرمود ـ صلی الله علیه و آله ـ: شما میگویید خدایا بر محمد درود فرست، و ساكت میشوید، بلكه بگویید: خدایا برمحمد درود فرست و بر خاندان او نیز. یا خدایا بر محمد و خاندان او درود بفرست.
و مرحوم علامه امینی(ره) از امام شافعی شعری میكند كه اینگونه سروده است:
«یا اهل بیت رسول الله حبكم فرض من الله فی القرآن انزله
كفاكم من عظیم القدر إمنكم من لم یصل علیكم لا ملاه له».
یعنی: ای اهل بیت پیامبر خدا دوستی و حب شما از خداوند متعال در قرآنی كه بر پیامبرش نازل كرد واجب شده است. و برای قدر و منزلت و عظمت شما همین قدر بس كه كسی كه در نماز بر شما درود نفرست نمازش صحیح نیست و نمازی مورد قبول ندارد. كه در ذیل آن میگوید: شاید نماز صحیح نباشد برای او به دلیل قول پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ كه در نماز درود بر آل او واجب است و یا احتمال دارد كه نماز كامل اداء نكرده باشد.[13]