هوالعليم
سوال : عايشه درهنگام ازدواج با پيامبر چند ساله بود ؟
بيشتر احاديثي که سن عايشه را هنگام ازدواج 9 سال گفته اند يا از طرف هشام بن عروه روايت شده است و يا از سوي راويان عراقي. اهل مدينه؛ آنهايي که هشام بن عروه بيشتر از هفتاد سال نخست زندگي خويش را در ميان شان سپري کرده بود مسأله را روايت نکرده اند.
هشام بن عروه راوي حديث پس از هفتاد ويک سال زندگي در مدينه آن شهر را به قصد عراق ترک گفته و صيغه هاي مختلف اين حديث از طريق راويان عراقي روايت شده است.
مؤلف (تهذيب التهذيب) کتابي در "علم الرجال" معتقد بود که آن بخش از روايت هاي هشام بن عروه که از طريق اهل عراق روايت شده اند قابل پذيرش نيستند.
مؤلف "تهذيب التهذيب" اضافه مي کند که حتي "مالک بن انس" در مورد آن عده احاديث او که از طريق راويان عراقي روايت شده اند ملاحظه داشت. (تهذيب التهذيب، جلد 11، صفحه 48، 51).
امام محمد الذهبي متوفاي سال 748هـ در "ميزان الاعتدال" که کتاب ديگري در "علم الرجال" به حساب مي آيد، در باره هشام مي گويد: حافظه هشام در اواخر زندگي اش ضعيف شده بود.
بخاري در کتاب تفسير خويش حديثي را از عايشه نقل نموده، که در آن ميگويد:
هنگام نزول آية "بل الساعه موعدهم والساعه ادهي وامر" که جزء سوره "القمر" به حساب مي آيد، من "جاريه" اي بودم و بازي مي‌کردم. فتح الباري، شرح صحيح البخاري، جلد8، صفحه486، المکتبه السلفيه، 1407هـ،ق، قاهره، مصر.
لفظ "جاريه" در زبان عرب به معني دوشيزه آمده است.
کتاب هاي تفسير و حديث مي گويند، که اين آيه هشت سال قبل از هجرت پيامبر به مدينه نازل شده است. اگر سن عايشه را هنگام نزول اين آيت اقلاً ده ساله فرض کنيم، سن ايشان هنگام ازدواج بايد در حدود بيست بوده باشد.
بر اساس روايت احمد بن حنبل، با در گذشت خديجه بنت خويلد همسر نخستين پيامبر، زني بنام خوله نزد پيامبر آمده و به پيامبر پيشنهاد نمود تا ازدواج نمايد.
پيامبر پرسيد چه کسي را براي اين امر درذهن دارد؟ خوله گفت: تو مي تواني با دختري شوهر نکرده و يا زني که قبلاً شوهر کرده است ازدواج نمائي. وقتي که پيامبر هدف او از "دختر شوهر نکرده" و "زني که قبلاً شوهر کرده است" را جويا شد، خوله در پاسخ بخش نخست اين پرسش، نام عايشه را بر زبان آورد.
__________________________________________________ ___
نزول وحي در سال 610 ميلادي تحقق پذيرفت.
دعوت پيامبر اسلام در سال 613 علني شد.
نامزدي پيامبر -ص- و عائشه در سال 620 ميلادي صورت گرفت.
هجرت پيامبر -ص- بسوي مدينه در سال 622 ميلادي انجام يافت.
انتقال عايشه به خانه پيامبر -ص- در سال 623 و 624 ميلادي صورت گرفت.
بر اساس روايت هاي معتبر تاريخي، "اسماء" خواهر بزرگ عائشه ده سال از او بزرگتر بوده است. "الامام الذهبي، سير اعلام النبلاء، جلد2، صفحه 289، موسسه الرساله، بيروت، لبنان، 1992" و "ابن کثير، البدايه والنهايه، جلد8، صفحه 371، دارالفکر العربي، الجيزه، مصر 1933". و کتاب هاي بسيار معتبر تاريخ گزارش مي دهند که اسماء در سال هفتاد و سوم هجري به عمر صد سالگي پدرود حيات گفت. "ابن کثير، البدايه و النهايه، جلد8، صفحه372، دارالفکر العربي، الجيزه، مصر 1933".
اگر اسماء در سال هفتاد و سوم هجري صد ساله بوده باشد، پس عمر او هنگام هجرت بايد بيست و هفت و يا بيست و هشت بوده باشد. بر اساس اين روايت تاريخي اگر عمر اسماء در اثناي هجرت بيست و هفت و يا بيست و هشت بوده باشد، عائشه در آن زمان بايد هفده ساله و يا هجده ساله بوده باشد. اگر عائشه در سال اول و يا دوم هجري ازدواج نموده باشد، بايد عمر ايشان در اثناي ازدواج هجده و يا بيست بوده باشد.
ابن هشام از اولين نگارندگان سيرت پيامبر معتقد است که عائشه از نخستين پيروان محمد -ص- و از کساني که در سالهاي نخست اسلام، ايمان آورده بودند، مي باشد. "ابن هشام، السيره النبويه، جلد1، صفحه 234-227، مکتبه الرياض الحديثه، الرياض، المملکه العربيه السعوديه".
براي پذيرش ديني بايد کودکي حداقل بتواند راه برود و حرف بزند.
پس اگر عايشه در سال چهارم بعثت پيامبر سه ساله و يا پنج ساله بوده باشد، پس هنگام ازدواج بايد حد اقل چهارده و يا شانزده ساله بوده باشد. ابن هشام مي گويد که عائشه بعد از هجده نفر ايمان آورده است. "ابن هشام، جلد1، صفحة271". بر مبناي اين سخن ابن هشام سن عائشه هنگام ازدواج بايد در حدود شانزده تا بيست سال بوده باشد.
براساس تاريخ ابن هشام وسخن ابن‌حجرعسقلاني،حضرت فاطمه -س- پنج سال بزرگتر از عايشه بوده است. اگر اين سخن درست باشد، پس عمر عائشه هنگام ازدواج بايد در حدود شانزده سال بوده باشد.
عايشه سالها قبل از خواستگاري پيامبر، نه تنها نامزد مرد ديگري بود که حتي آماده ازدواج بوده است. اين شخص جبير فرزند مطعم نام داشت. به اين معني، که هشت سال قبل از هجرت، در آن زماني که ابوبکرمي خواست به حبشه هجرت نمايد، نزد مطعم رفت و گفت که او مي خواهد عائشه را که در قيد نامزدي فرزندش جبير مي باشد با فرزندش تزويج نمايد، ولي مطعم به خاطر آنکه ابوبکر مسلمان شده بود، عقد نامزدي فرزندش را با عائشه فسخ نمود. از اين روايت بر مي آيد که حتي هشت سال قبل از نامزدي عائشه با پيامبر، عائشه آمادة ازدواج بوده است. ابن سعد در جلد هشتم طبقات خويش پيرامون اين مسأله به تفصيل سخن گفته است.
اگر پيامبر -ص- در مورد ازدواج با عايشه مرتکب اشتباهي مي شد، بدون شک دشمنان او سخت ازآن سوء استفاده کرده و از آن حربه اي برضد او مي‌ساختند، ولي در هيچ جا و هيچ اثري چنين نشاني ديده نمي شود.بعلاوه هيچ گونه سند و مدرکي وجود ندارد که ثابت کند عايشه از ازدواج با پيغمبر-ص- ناراضي بوده است.
در ضمن در آن دوره ها چيزي به نام وثيقه تولد وجود
نداشت؛ تا تاريخ دقيق پيدايش افراد بر مبناي آن تعيين مي شد. ما حادثه اي بزرگتر از پيدايش پيامبر -ص-در تاريخ اسلام نداريم. اما بازهم ديده مي شود که پيرامون همين حادثه بزرگ هم چندين روايت مختلف وجود دارد.
پس با در نظر داشتن تناقضاتي که در روايات مربوط به تاريخ پيدايش عايشه وجود داشته است، چطور خواهيم توانست تا با جزميت تمام حکم کنيم که عايشه در اين تاريخ و يا آن سال به دنيا آمده و يا در فلان سن ازدواج نموده است؟
----------------------------------------------------------------------------------------
ابن سعد(در طبقات) به نقل ازعايشه روايت ميکندکه پيامبر در شوال سال دهم بعثت وسه سال پيش ازهجرت درحاليکه عايشه شش ساله بود وي را به عقد خود در آورد. سپس در روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول به مدينه هجرت نمودند. و در 9 سالگي با عايشه ازدواج نمود.
بررسي روايت:
نخستين نکته اي که در همگي اين روايتها و راويان آنها نهفته است اين است که اين روايتها خودشون از دو شبهه اساسي رنج ميبرند:
راوي تمامي اين روايتها خود عايشه يا خواهرزاده اش ابن عامره.
چطور ممکن است کودکي شش ساله تمامي اين جزئيات را چنين دقيق و با تاريخ روشن در ذهنش حفظ کند؟!!آنجا که ميگويد:
پيامبر در روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول به مدينه هجرت نمودند. و در شوال همان سال درست هشت ماه بعد با وي ازدواج کرد!
روايات مربوط به ازدواج عايشه تنها رواياتي هستند که سن دقيق يکي از همسران پيغمبر-ص- در آنها مشخص شده است.آنطور که در مسند احمد آمده ازدواج پيغمبر با عايشه با ازدواج ايشان با سوده تنها چند روز اختلاف داشته.چطور با اينکه هر دو ازدواج در يک زمان بودند سن يکي از همسران پيغمبر(عايشه) کاملا مشخصه و سن ديگري نامعلوم؟! ممکن است بعضي ها اينطور پاسخ بدهند که چون عايشه راوي اين روايت است پس طبيعي است که سن خودش را بداند ولي سن ديگران را نه.
ولي با توجه به حسادتهاي عايشه نسبت به ديگر زنان پيغمبر (که روايتهاش زياد هستند) عايشه بي شک براي قياس و به رخ کشيدن و ارضاي حس برتري جويي هم که بوده بايد جهت مقايسه هم که شده سن همسر ديگر –همزمان- را نيز روايت ميکرده که مثلا من شش ساله و بودم و همسر ديگري مثلا 30 ساله .با اين وجود هيچ جا عايشه اشاره اي به سن سوده و حتي باکره نبودنش نميکند با آنکه درست در يک زمان به عقد پيغمبر در آمده بودند.
-----------------------------------------------------------------
در صحيح بخاري(کتاب نکاح) آمده که ابو بکر در پاسخ خواستگاري پيامبر از دخترش عايشه در پاسخ پيامبر ميگويد که چنين چيزي شدني نيست زيرا که من برادر شما هستم- اشاره به پيمان برادري ابوبکر با پيامبر!!
مشکلي که اين روايت دارداين است که جريان خواستگاري آنطور که عايشه مدعي است پيش از هجرت پيامبر به مدينه و در مکه اتفاق افتاده!
اما پيمان برادري ميان مسلمانان چنانکه پيامبر آنرا بست در مدينه و پس از هجرت از مکه به مدينه رخ داد!
چطور ممکن است که پيمان برادري که بعدا در مدينه بسته شده در اينجا و پيش از وقوع مورد استناد ابوبکر قرار بگيرد؟!
---------------------------------------------------------
در باب وفات عايشه برخي راويان آورده اند که عايشه در هفتاد سالگي و در سال 57 هجري فوت کرده البته اين پايين ترين سنيه که براي وفات او در سال 57 ذکر شده.اگر همين بدترين حالت را هم در نطر بگيريم تناقضي فاحش بين اين روايتها و آنچه عايشه روايت کرده ميرسيم
در مستدرک حاکم آمده است که عايشه در زمان 3 خليفه اول در صدور فتوا استقلال پيدا کرده بود!
اگر روايت خود عايشه را در مورد سنش بپذيريم که در هنگام فوت پيامبر 18 سال داشته چطور ممکن است زني 18 ساله آنهم با حضور زنان ديگري چون ماريه قبطيه و ام سلمه و ... که هم بزرگتر از او و هم به گواهي تاريخ دانشمند تر بوده اند يا در حضور بانويي چون حضرت زهرا سلام الله عليها بتواند استقلال در قضاو فتوا دادن داشته باشه مگر اينکه سنش بسيار بيشتر از آن چيزي باشد که خودش گفته است.
از طرفي روايتهاي خيلي زيادي هست که عايشه بدون واسطه از پيغمبر نقل ميکند
فرض کنيم که همانطور که عايشه خودش گفته سنش موقع ازدواج 9 سال بوده و در آن زمان از فرط خرد سالي هنوز با اسباب بازهاش بازي ميکرده. اما باز ميبينيم روايتهاي فقهي عايشه که مورد استناد اهل سنت است بسيار زيادند و لازمه اعتماد به آنها اين است که عايشه از حالت کودکي خارج شده باشد يعني حداقل 16 ساله باشد تا بتوان به گفته وي اعتماد کرد با اين حساب آيا منطقي است که در عرض دو سال يعني تا 18 ساله شدن بيش از 25000 حديث از پيامبر شنيده باشد تازه آنهم فقط احاديث فقهي ؟!!
کتاب عقد الفريد:
وماتت عائشة في أيام معاوية، وقد قاربت السبعين
کتاب بدء و التاريخ:
توفيت عائشة في زمن معاوية و قد قاربت السبعين
عايشه در زمان معاويه در حاليکه سنش به 70 رسيده بود فوت کرد
معاويه در سال 60 هجري مرد.در کتاب مختصر تاريخ دمشق آمده است:
ماتت عائشة قبل معاوية بسنتين
يعني عايشه 2 سال قبل از معاويه فوت کرد(يعني در سال 58 هجري)
در نتيجه عايشه زمان ازدواج 14 ساله بوده است.
نقل قول
