اماكن زيارتى و سياحتى عراق

[رایکا]

8-قبر قنبر على،

گفته مى‏شود او خادم امام دهم عليه السلام بود.امروزه آرامگاهش در شرق بغداد در محله‏«قنبر على‏»است.
همان گونه كه پيشتر گذشت‏بغداد علاوه بر زيارتگاههايى كه از آنها نام برديم،داراى مراكز ديدنى و تاريخى ديگرى است كه برخى از آنها عبارتند از:
* مدرسه مستنصريه،دانشگاهى است جهت تدريس علوم دينى مذاهب چهارگانه اهل سنت كه به دستور مستنصر بالله عباسى در سال 631 هجري ساخته شد و ساختمان آن تا كنون باقى است.اين مدرسه نمايانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظيم و بزرگ و شبستانها و اتاقهاى تدريس فراوان برخوردار است.امروزه اين مدرسه در سمت‏شرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافين،در نزديكى پل الشهدا قرار دارد.
* جامع الصفويه،كه امروزه به نام الآصفية شهرت دارد و پيشتر به نام‏«دار القرآن المستنصريه‏»مشهور بوده و همزمان با مدرسه المستنصريه ساخته شده است.اين بنا در فاصله كوتاهى از مدرسه مستنصريه قرار دارد.در يكى از اتاقهاى اين مسجد كه پنجره آن به بازار باز مى‏شود،آرامگاه مرحوم شيخ كلينى و قاضى ابو الفتح كراچكى ازبزرگان اماميه و متوفاى سال 449 هجري قرار دارد.
* قصر عباسى،و آن يكى از كاخهاى دوره اخير عباسيان در بغداد است كه در سمت‏شرق بغداد و در نزديكى رودخانه دجله قرار دارد.اين كاخ داراى تالارها و ايوانهايى است‏با گچ بريهاى زيبا و ديدنى.
* جامع الخفافين،مسجدى است‏باقيمانده از دوره عباسيان كه در سال 599 هجري به دستور زمرد خاتون ساخته شد.اين مسجد در مجاورت مدرسه مشهور نظاميه است كه توسط نظام الملك طوسى ساخته شده و هم اكنون اثرى از آن باقى نمانده است.
* جامع الخلفا،اين مسجد در ميانه مشهورترين خيابان بغداد،كه شارع الرشيد نام دارد،قرار گرفته است.اصل ساختمان كهن آن،كه به دستور المكتفى بالله عباسى در سال 290 هجري ساخته شده بود،از ميان رفته است و تنها گلدسته آجرى زيباى آن باقى مانده و ساختمان كنونى به سبك معمارى آن دوره ساخته شده است.
* مسجد جامع الخلفا،مسجد رسمى خلفاى عباسى بوده است كه در آن مراسم نصب خلفا و خواندن فرمانهاى مهم عزل و نصب و تشييع بزرگان كشور انجام مى‏پذيرفته است.
* قبر ابو حنيفه،كه پيشواى مذهب حنفى است.او نعمان بن ثابت كوفى است كه جد او از مردم كابل بوده و در دوره‏اى،از شاگردان امام صادق عليه السلام بشمار مى‏آمده است.وى در سال 150 هجري در گذشت و در مقبره‏اى مشهوربه‏«مقبره خيزران‏»كه در شمال سمت‏شرقى دجله است دفن گرديد.امروزه قبرش در نزديكى پلى است كه بغداد را به شهر كاظمين وصل مى‏كند و خلفاى عثمانى صحن و سرا براى او ساخته‏اند.
* قبر عبد القادر گيلانى،وى مؤسس يكى از فرقه‏هاى تصوف است كه در گيلان به دنيا آمد و در بغداد به تحصيل پرداخت و در سال 561 هجري در گذشت و در يكى از مدارس بغداد دفن گرديد.بعدها صوفيان معجزات و خرق عاداتى بدو نسبت داده و قبر او را توسعه و ترميم نمودند.امروزه آرامگاه او در محله‏اى به نام‏«باب الشيخ‏»قرار دارد.
* قبر شيخ عمر سهروردى،وى نيز يكى از صوفيان شافعى مذهب بود كه در سال 539 هجري متولد و در سال 632 هجري در گذشت و در يكى از گورستانهاى عمومى بغداد دفن گرديد. معجزاتى به وى نسبت داده‏اند و عوام الناس براى او صحن و سرايى ساختند.قبر وى امروزه در محله‏اى به نام‏«شيخ عمر»در شرق بغداد واقع است.
* قبر زبيده خاتون،در سمت غرب دجله‏«كرخ‏»گورى است منسوب به زبيده خاتون همسر هارون الرشيد،گو اين كه برخى از محققان آن را از آن زمرد خاتون دانسته‏اند كه همسر خليفه و مادر خليفه عباسى الناصر لدين الله عباسى بوده است.
* قبر شيخ معروف كرخى، (متوفاى سال 200 هجري ) ،وى از بزرگان متصوفه بغداد بوده است. آرامگاه او درنزديكى قبر زبيده خاتون در محله كرخ مى‏باشد.
* باب الطلسم،تنها دروازه باقيمانده از برج و باروى كهن بغداد است كه در سمت‏شرق دجله (رصافه) مى‏باشد.

[رایکا]

در شمال بغداد و در ميانه بزرگراه بغداد-سامرا دو زيارتگاه وجود دارد كه عبارتند از:

* حرم حضرت سيد محمد،كه در شهر بلد در 80كيلو مترى شمال بغداد واقع است.و آن امام زاده عظيم الشان فرزند امام دهم حضرت على الهادى عليه السلام است.مرتبه و مقام وى بگونه‏اى بود كه تمامى شيعيان او را جانشين پدر بزرگوارش در امامت مى‏دانستند،ليكن وى در سال 252 هجري وفات يافت و در اين بقعه مدفون گرديد.امروزه صحن و سراى وسيع و گنبد و گلدسته و حجره‏هايى،بقعه او را تشكيل مى‏دهد.وى از احترام ويژه‏اى نزد مردم عراق برخوردار است،به گونه‏اى كه كسى جرات سوگند دروغ خوردن به نام او ندارد.
* آرامگاه ابراهيم اشتر،وى فرزند مالك اشتر سردار رشيد اسلام است.خود ابراهيم نيز از سرداران شجاع امير المؤمنين و امام حسن عليهما السلام بود و در تمامى جنگها و پيكارها شركت داشت و در جريان قيام مختار جنگ سختى با شاميان داشت و ابن زياد را به هلاكت رساند.آرامگاه وى در سمت چپ بزرگراه بغداد-سامرا،پيش از شهر بلد قرار دارد و گنبد آبى بر افراشته كاشى كارى او از دور قابل رؤيت است.

[رایکا]

سامرا

شهر سامرا چهارمين شهر مقدس عراق است.ساختمان اين شهر كه در 124 كيلو مترى شمال بغداد و در سمت‏شرق رودخانه دجله قرار گرفته،به سال 221 هجري باز مى‏گردد.در اين سال محمد المعتصم بالله فرزند هارون الرشيد پايتخت‏خلافت را از شهر بغداد به سامرا منتقل ساخت و تا سال 256 هجري هشت‏خليفه از اين شهر حكمرانى و خلافت نمودند.در اين سال المعتمد على الله عباسى بار ديگر به بغداد باز گشت و آنجا را پايتخت‏خلافت قرار داد.
سامرا طى مدت سه دهه پايتختى،توسعه فراوانى يافت و تعداد زيادى از كاخها و تفريح‏گاهها و مساجد در اين شهر ساخته شد.آنچه امروزه بر اهميت اين شهر مى‏افزايد،قرار داشتن بقعه پاك دو امام معصوم و برخى از افراد خانواده ايشان مى‏باشد.
حرم مطهر امام دهم حضرت على بن محمد الهادى عليهما السلام (تاريخ شهادت:سال 254 هجري ) و امام يازدهم امام حسن بن على عسكرى عليهما السلام (تاريخ شهادت:260 هجري ) قلب شهر امروزى را تشكيل مى‏دهد،اين بقعه در دوران زندگانى دو امام عليهما السلام خانه مسكونى آنان بود،و پس از شهادت در آنجا دفن شده‏اند.نخستين ساختمان برآرامگاه آنان،از قرن چهارم هجرى است كه تا كنون همواره تجديد و ترميم شده و توسعه يافته است.اين حرم مطهر داراى گنبدى است كه يكى از بزرگترين گنبدها در جهان اسلام است،محيط اين گنبد طلايى عظيم،68 متر است كه در آن 72 هزار كاشى طلا به كار رفته است.در دو سمت اين گنبد دو گلدسته طلايى زيبا قرار دارد كه هر يك داراى 36 متر طول است.
گنبد كنونى در سال 1200 هجري بر جاى گنبد كهنى كه ناصر الدوله حمدانى در سال 333 هجري آن را ساخته بود بنا گرديد.در زير گنبد حرم مطهر،ضريح نقره‏اى زيبايى قرار دارد كه ساخته هنرمندان اصفهانى در سالهاى دهه 60 ميلادى است.درون ضريح آرامگاه دو امام معصوم و«حكيمه خاتون‏»دختر حضرت جواد و عمه امام عسكرى است كه شاهد ولادت امام زمان‏«عج‏»بوده است.اين بانو زنى پرهيزكار و مورد احترام چهار امام معصوم بوده است‏و ديگرى‏«نرگس خاتون‏»همسر امام حسن عسكرى عليه السلام و مادر امام زمان است.
درون حرم و قسمتهايى از رواقها به طرز زيبايى آينه كارى شده و از يادگارهاى ملك فيصل اول پادشاه هاشمى عراق است و به وسيله ايوانى فراخ و سقف دار به صحنى كه گردا گرد حرم را فرا گرفته راه مى‏يابد.از ويژگيهاى اين صحن آن است كه فاقد حجره مى‏باشد.در زاويه شمال غربى صحن مطهر،مجموعه‏اى متشكل از صحن و ايوان و مسجدى بزرگ با گنبدى كاشى كارى شده قرار دارد كه به‏«مجموعه غيبت‏»مشهور است.در زير اين مجموعه زير زمينى است كه به‏«سرداب غيبت‏»شهرت دارد،و نيز اين مجموعه بخشى از خانه مسكونى حضرت عسكرى بوده است كه در اين زير زمين به عبادت مى‏پرداخته و پس از او محل اقامت امام زمان عليه السلام بوده است.اين محل از دير باز مورد توجه شيعه بوده است و ازآن جهت كه عبادتگاه سه امام بوده،از قداست و احترام ويژه‏اى برخوردار است.گفتنى است كه به وسيله پله‏هايى مى‏توان به زير زمين رسيد.فضاى اصلى و كهن زير زمين عبارت است از تالارى مربع مستطيل به ابعاد 3* 5 متر.در شرق اين تالار فضايى است كه پنجره‏اى از چوب دارد و محل عبادت امام عليه السلام بوده است.
پنجره اين نماز خانه يكى از با ارزشترين قطعات باقى مانده از دوران عباسيان است و داراى كتبيه‏اى كهن مى‏باشد.اين پنجره به دستور الناصر لدين الله عباسى (كه از خلفاى علاقمند به اهل بيت عليهم السلام بود) در سال 606 هجري ساخته شده است.در كاشى كارى درون اين بقعه نام ناصر الدين شاه قاجار ثبت‏شده است كه در سفر عتبات خود به زيارت اين جايگاه تشرف يافته است.
خدام سرداب در داخل اين بقعه كوچك حفره‏اى تعبيه‏كرده‏اند و از آن به زائران خاك مى‏دهند كه فاقد هر گونه توجيه و دليل شرعى است،كاشيكاريهاى صحن و سر درهاى ورودى از دوره قاجاريه است.

[رایکا]

آثار تاريخى سامرا:

* مسجد جامع سامرا،به‏«جامع المتوكل‏»مشهور شده و از ساختمانهاى يكى از پليدترين خلفاى عباسى،يعنى متوكل عباسى (232-247 هجري ) است.
اين مسجد يكى از عظيم‏ترين مساجد جهان اسلام در آن دوره بشمار مى‏رفتهجري امروزه فقط ماذنه و ديوارهاى آن باقى است كه همين دو نيز دليل بر عظمت اين ساختمان است.
ابعاد ديوارهاى مسجد 160* 240 متر است آنچه بر اهميت معمارى اين مسجد مى‏افزايد گلدسته آن است كه به‏«ملويه‏»شهرت دارد و در شمال برج و باروى مسجد و در فاصله 25 مترى آن ساخته شده است.ساختمان اين گلدسته مخروطى شكل است كه بر قاعده‏اى مربع به طول 32 متر قرار دارد.
اين ماذنه بر خلاف سنت تمام گلدسته‏ها،كه راه رسيدن به بام آن از پله‏هايى است كه درون ماذنه تعبيه شده،از بيرون آن مى‏باشند،از اين رو پله‏ها گردا گرد سطح بيرونى گلدسته را دور زده و به بام آن كه در ارتفاع 52 مترى از زمين است مى‏رسد.
بنا به روايت مورخان،متوكل مبلغ 5 ميليون درهم‏براى ساختمان اين مسجد هزينه كرده است.
* متوكليه،شهر كهن سامرا است كه از سوى متوكل عباسى ساخته شد و امروزه خرابه‏هاى اين شهر در فاصله كوتاهى از شمال سامرا نمايان است.از ويژگى‏هاى اين شهر،خيابان كشيهاى منظم و مستقيمى است كه نمونه آن در ديگر شهرها كمتر يافت مى‏شود.در بخشى از اين شهرمسجدى به نام‏«جامع ابى دلف‏»وجود دارد.
* جامع ابى دلف،نمونه كوچكتر مسجد جامع متوكل است‏به ابعاد 138* 215 متر با بارويى به ضخامت 60/1 متر.اين مسجد داراى 18 دروازه است.گلدسته اين مسجد شبيه ملويه است،با اين تفاوت كه ارتفاع آن 19 متر مى‏باشد.اين مسجد به نام قاسم بن عيساى عجلى مشهور به ابو دلف (متوفاى 226 هجري ) نامگذارى شده كه از فرماندهان عباسى و از شيعيان معتقد بشمار مى‏رفته است.
* قصرهاى سامرا،خلفاى عباسى كه به سامرا نقل مكان كردند،همگى مشهور به فسق و فجور و برگزارى مجالس جشن و سرور و شادمانى بودند،از اين رو،اقدام به ساختمان كاخهاى سر سبز و خوش آب و هواى متعددى در جاى جاى اين شهر و در كناره‏هاى رودخانه دجله كردند كه امروزه تنها از آن كاخها ديوارهاى فرو ريخته و ستونهاى ويرانه باقى مانده است.
نام برخى از كاخها در سمت‏شمال غربى مسجد جامع متوكل و در شهر المتوكلية:
قصر الجعفرى،قصر العروس،قصر المختار،قصر الوحيد،قصر الجعفرى المحدث،قصر الغريب، قصر الصبح،قصر المليح،قصر بستان الايتاخيه،قصر التل،قصر الجوسق،قصر بركوارا،قصر القلائد،قصر الغرد،قصر المتوكليه،قصر البهو،قصر اللؤلؤه و...
بنا به روايت مورخان حد اقل هزينه ساختمان هر يك از اين قصرها،متجاوز از پنج ميليون درهم بوده است.

[رایکا]

حله

.
حله شهرى است در ميانه عراق،در منطقه‏اى به نام‏«الفرات الاوسط‏»و آن در نيمه راه بغداد-نجف،به فاصله 80 كيلو متر از بغداد،در سمت جنوب شرقى اين شهر واقع است.اين شهر كهن،يكى از مراكز مهم و حوزه‏هاى علمى شيعه است و بسيارى از بزرگان شيعه،مانند علامه حلى و محقق حلى از اين شهر برخاسته‏اند و امروزه يكى از استانهاى شيعه نشين مهم عراق است.

[رایکا]

مراكز زيارتى و ديدنى شهر حله و حومه آن:

1-حضرت حمزه،كه به‏«حمزة الغربى‏»شهرت دارد،وى ابو يعلى حمزة بن القاسم بن على بن حمزه بن الحسن بن عبيد الله بن ابى الفضل العباس است.او از راويان حديث و علماى بزرگوار شيعه بوده و آرامگاهش در روستاى‏«مزيديه‏»در نزديكى حله مى‏باشد.بر قبر او گنبد و ضريح و رواق و صحن بزرگى ساخته شده و زيارتگاه مردم است.
2-حضرت قاسم،فرزند بزرگوار امام موسى بن جعفر عليه السلام و برادر تنى امام رضا و حضرت معصومه عليهما السلام است.او پس از شهادت پدرش از بغداد گريخت و در ميان عشاير منطقه‏«سورا»در اطراف حله مخفى گرديد و پس‏از وفات،در آرامگاه كنونى‏اش مدفون شد.امروزه قبر او زيارتگاه مردم است و صحن و سرا و بارگاه باشكوهى دارد و ميان مردم به استجابت دعا و نذر مشهور است.
اين دو امام زاده بزرگوار و صحيح النسب،مشهورترين امام زادگان در اين منقطه هستند و شهرت اين دو،به گونه‏اى است كه نام شهر مدفن آنان،از نام اصلى به نام اين دو تن تغيير يافته و در ميان مردم به شهر حمزه و شهر قاسم مشهور شده است.
3-مشهد رد الشمس،در آغاز بزرگراه كربلا-حله،بقعه‏اى است‏با گنبد مخروطى كه بنا بر روايات تاريخى،امير مؤمنان عليه السلام هنگام باز گشت از جنگ صفين در اين بقعه نماز ظهر و عصر را پس از آن كه آفتاب به اراده پروردگار و خواست‏حضرت از وضعيت غروب به ظهر باز گشت،بجاى آورد.اين جايگاه،پيشينه تاريخى كهنى دارد و تمامى مورخان و محدثان در باره آن سخن گفته و آن را يكى از معجزات آن حضرت شمرده‏اند.
4-حراقه:جايگاه و تپه‏اى است كه حضرت ابراهيم عليه السلام را در زمان نمرود بر منجنيق نهادند و به آتش افكندند.امروزه فضاى باز روبروى تپه بگونه‏اى است كه گويى آثار افروختن آتش عظيم بر روى زمين نمايان است.اين جايگاه در دهكده‏اى به نام‏«برس‏»در شمال حله واقع است.
5-آرامگاه ابراهيم احمر العينين،وى ابراهيم بن عبد الله المحض بن الحسن المثنى فرزند امام حسن‏مجتبى عليه السلام است.او عالم،عابد،زاهد و شجاع بود و در سال 145 هجري بر عليه ابو جعفر منصور قيام كرد و به دست لشگريان او،پس از جنگ و خونريزى عظيمى به شهادت رسيد و سر او را بريدند و به هاشميه پايتخت منصور (در نزديكى حله) آوردند.امروزه بر جايگاه سر او در هاشميه،در نزديكى رودخانه‏«الجربوعيه‏»آرام گاهى ساخته‏اند.
6-هاشميه،و آن شهرى است در نزديكى حله كه نخستين پايتخت عباسيان بوده است.در اين شهر ابو العباس سفاح و ابو جعفر منصور خلافت كردند و منصور پس از ساختمان بغداد بدانجا منتقل شد.دهها نفر از سادات جليل القدر بنى الحسن عليه السلام به دست اين دو تن در اين شهر به شهادت رسيدند.برخى از آنها را از مدينه بدين شهر آورده و زندان نمودند و سپس در گورهاى دسته جمعى دفن كردند و يا در ديوارها و ستونها جاى دادند و بر آنها ساختمان بنا كردند.
7-آرامگاه ابراهيم بن عبد الله المضر (در هاشميه) .
8-قبر ابو الخير (در دهكده عتايق) .
8-ابو دميعه،او محمد بن على بن الحسين فرزند زيد بن على بن الحسين عليهما السلام است كه آرامگاهش در«محلة الطاق‏»است.وى امامزاده‏اى والا مقام است و در سال 140 هجري در گذشت كه قبر او از زيارتگاههاى مشهور شهر حله است.
9-ابو محمد الحسن الاسمر،از نوادگان زيد شهيداست و آرامگاهش در روستاى‏«زبيد»در حومه حله قرار دارد.
10-ابو جعفر محمد الادرع،از نوادگان امام حسن مثنى است و آرامگاهش در روستايى در جنوب حله واقع است.
11-اسماء بنت عميس،او از زنان پيشتاز در اسلام است كه به همراه شوهر خود جعفر بن ابى طالب به حبشه هجرت نمود و پس از شهادت حضرت جعفر،به همسرى ابو بكر در آمد و محمد بن ابى بكر ثمره اين ازدواج بود و پس از مرگ او و شهادت حضرت فاطمه عليها السلام همسر امير المؤمنين شد.آرامگاهى در حومه هاشميه به او نسبت داده مى‏شود.و در نزديكى آن قبر فرزندش يحيى كه از امير المؤمنين على عليه السلام است.قرار دارد.
12-اسماعيل طباطبا،نواده حسن مثنى فرزند امام حسن عليه السلام كه آرامگاهش در هاشميه است.
13-حضرت ايوب،اين پيامبر عظيم الشان از انبياى بنى اسرائيل است كه در سرزمين عراق وفات يافت و آرامگاهش در چهار فرسنگى جنوب شهر حله به سمت كوفه،در منطقه‏اى به نام‏«الرارنجيه‏»قرار دارد.
15-بكر بن على بن ابى طالب،كه در سال 60 هجري در گذشت و آرامگاهش در جنوب شهر حله و در نزديكى بزرگراه نجف-حله واقع است.
16-جايگاه شهادت زيد بن على،كه در سال 120 هجري و پيرو قيام فراگيرش عليه خلفاى جور به شهادت‏رسيد.دشمنان گور او را شكافته و جسدش را بيرون آوردند و سرش را بريدند و جسد مباركش را آتش زدند.امروزه در جايگاه دفن نخستين او،آرامگاهى با شكوه ساخته شده و زيارتگاه مردم است.اين جايگاه در مشرق شهر كفل مى‏باشد.
17-ابو العباس سفاح،نخستين خليفه عباسى است.مرگ او در سال 136 هجري واقع شده و گور او درون مخروبه‏اى در شهر قاسم مى‏باشد.
18-عبد الله المحض،نوه امام حسن عليه السلام كه در سال 145 هجري زنده به گور گرديد و آرامگاهش در هاشميه است.
19-عبد الله بن زيد،برادر يحيى بن زيد شهيد است.آرامگاهش در 17 كيلو مترى شمال كفل در حومه هاشميه است.
20-عمران بن على بن ابى طالب عليه السلام،بنا به نقل مورخان،او در جنگ نهروان مجروح و هنگام انتقال به كوفه در نزديكى حله شهيد و مدفون گرديد.آرامگاهش در يك كيلو مترى شمال حله است.
21-عون بن على،از امام زاده‏هاى مدفون در حومه شهر هاشميه است.
22-القاسم بن موسى الكاظم عليه السلام،آرامگاهش در جنوب شهر حله مى‏باشد.
23-محمد الديباج و چهار تن ديگر،اينان گروهى از سادات بنى حسن عليه السلام هستند كه در بقعه‏اى در هاشميه‏مدفونند.
علاوه بر اين امام زاده‏هاى جليل القدر،دهها امام زاده ديگر در گوشه و كنار اين منطقه پراكنده‏اند و شايد دهى نيست كه در آن بقعه‏اى از امام زاده‏اى صحيح النسب نباشد.
امروزه قبور اين افراد در شهر هاشميه و پيرامون آن،زيارتگاه مؤمنان است.

[رایکا]

آرامگاههاى علما و فقها در شهر حله:

1-ابن ادريس حلى،او از بزرگان فقهاى اماميه است و از روى كتاب مشهورى به نام‏«السرائر»بر جاى مانده كه خود نيز بدين نام شهرت يافته و به‏«صاحب السرائر»معروف است.ابن ادريس در سال 598 هجري در گذشت و آرامگاه با شكوهش اينك درون شهر حله واقع است.
2-ابن حماد الواسطى،ابن حماد از بزرگان فقهاى اماميه است كه قبرش در«محله الجامعيين‏»حله مى‏باشد.
3-ابن سعيد حلى،او شيخ نجيب الدين يحيى بن احمد حلى،از فقيهاى بزرگوار اماميه و نويسنده كتاب‏«جامع الشرائع‏»است.در سال 689 هجري در حله در گذشت و در خانه خود مدفون شد.آرامگاه وى امروزه در«محلة الطاق‏»شهر حله قرار دارد و بر قبرش گنبد و سرايى ساخته‏اند.در پيرامون قبر او،آرامگاه گروهى از بزرگان شيعه نيز قرار دارد.-علاوه بر اين بزرگان،آرامگاه جمع بسيارى از فقها و علماى ديگر نيز در حله قرار دارد كه آرامگاه همگى داراى قبه و صحن و سرا است،همانند:
محقق حلى،نويسنده مشهور كتاب‏«شرائع الاسلام‏» (متوفاى سال 676 هجري و آرامگاهش مشهور است.)
ابن العرندس در محله جبران.
شيخ احمد بن فهد الاحسائى (متوفاى سالهاى آغازين قرن نهم هجرى) و قبر او در«محلة الطاق‏»است.
ابن نما حلى كه قبرش در«محلة المهدية‏»واقع است.
جمال الدين بن طاووس حلى (متوفاى 673 هجري ) و قبرش در«محلة الجباويين‏»است.
خليفى الموصلى (متوفاى سال 850 هجري ) كه قبرش در حله مشهور است.
شرف الدين ابن طاووس كه آرامگاهش در حله معروف و مشهور است.
شيخ ابو الحسن شفهنى حلى (متوفاى نيمه قرن نهم) كه قبر او در«محلة المهدية‏»حله است.
عبد الكريم ابن طاووس (متوفاى 693 هجري ) قبر او در محله‏«باب النجف‏»حله قرار دارد.
على بن طاووس (متوفاى 644 هجري ) قبر او در«محلة الجامعيين‏»در حله است.

[رایکا]

بصره

بصره نخستين شهر اسلامى ساخته شده در عراق در سال 14 هجري است.اين شهر تاريخ اسلامى كهن دارد و نقش مهمى در تاريخ و علوم اسلامى ايفا كرده و مركز يكى از مدارس مهم فقه و كلام و زبان عربى به شمار مى‏رفته است.
مراكز ديدنى بصره:

1-مسجد جامع بصره،كه به‏«مسجد الامام على عليه السلام‏»شهرت دارد و نخستين مسجد ساخته شده در عراق است.حضرت على،امير المؤمنين عليه السلام پس از واقعه جمل در اين مسجد نماز گزارد و در باره آن پيش گويى نمود كه صدها سال بعد به وقوع پيوست و جزو غيب گوييهاى آن حضرت شمرده مى‏شود.امروزه از اين مسجد،تنها قسمتى از گلدسته و باروى آن باقى مانده است.
2-آرامگاه زيد بن صوحان،او از ياران با وفاى امير المؤمنين عليه السلام بود كه در سال 36 هجري در جنگ جمل به شهادت رسيد.آرامگاهش در«كوت الزين‏»بصره قرار دارد.
3-قبر حسن بصرى،او از تابعين و مشايخ مشهور صوفيه است كه در سال 21 هجري در مدينه متولد گرديد و درسال 110 هجري در بصره در گذشت و بر گور او ساختمانى كهن از قرن هفتم با گنبدى مخروطى قرار دارد.
4-ملا صدراى شيرازى،در يكى از اتاقهاى پيرامون قبر حسن بصرى،آرامگاه فيلسوف شهير ملا صدراى شيرازى قرار دارد كه در سفر حج در گذشت و در اين بقعه دفن گرديد.
5-قبر زبير بن عوام،او عمه زاده پيامبر صلى الله عليه و آله كه در جنگ جمل شركت فعال داشت ليكن در ميانه جنگ پشيمان گرديد و در هنگام فرار از ميدان جنگ به دست مردى به نام‏«ابن الجرموز»به هلاكت رسيد.حكومت عثمانى براى گور او كه در بيابان بود،ساختمانى ساخت كه پيرامون آن،امروزه شهرى است‏به نام‏«الزبير»كه در 30 كيلو مترى بصره قرار دارد.
افزون بر آنچه گذشت،سر زمين عراق،كه مهد يكى از كهن‏ترين تمدنهاى بشرى و از پايگاههاى نخستين اسلام و تشيع بشمار مى‏رود،صدها اثر تاريخى و بويژه آرامگاههاى امام زادگان والا مقام و علما و سادات را در خود جاى داده است.شايد كمتر روستايى در عراق باشد كه در داخل يا پيرامون آن،زيارتگاهى وجود نداشته باشد كه بخش عظيمى از آنها صحيح النسب و داراى تاريخى كهن مى‏باشند.

[رایکا]

بخش دوم

آثار باستانى عراق

آثار تمدنهاى باستانى،در سر تا سر شمال و بخش ميانى و جنوب عراق پراكنده است. مهمترين اين آثار عبارتند از:
1-شهر آشور،در 100 كيلو مترى جنوب شهر موصل پايتخت‏شمال عراق و در سمت راست رودخانه دجله،خرابه‏هاى شهر آشور،پايتخت‏باستانى امپراتورى آشوريان قرار دارد.اين شهر كه قعله آن در اثر كاوشهاى باستان شناسان سر از خاك در آورده،امروزه به نام‏«قلعه شرقاط‏»مشهور است.علاوه بر اين،تعدادى معبد و بويژه معبد با برج گردان آن،از شهرت ويژه‏اى برخوردار است.
2-شهر كالح،اين شهر دومين پايتخت امپراتورى آشوريان است كه در سمت چپ رودخانه دجله و در فاصله 35 كيلو مترى جنوب شرقى شهر موصل واقع است.خرابه‏هاى اين شهر باستانى،امروزه به نام‏«خرائب نمرود»شهرت دارد و در نيمه قرن نوزدهم از زير خاك بيرون آورده شد.از اين شهر آثار باستانى مهمى بيرون آورده شده كه بسيارى از قطعات آن ينت‏بخش موزه‏هاى جهان است.-شهر نينوا،و آن آخرين پايتخت امپراتورى آشوريان است كه خرابه‏هايش در سمت چپ رودخانه دجله و در برابر شهر موصل كنونى قرار دارد،بگونه‏اى كه هنگام ورود به شهر موصل بايد از ميان ديوارهاى قطور برج و باروى آن گذشت.اين شهر در سال 1080 ق.م.پايتخت‏شد و به سرعت رو به توسعه پيش رفت و در آن آثار معابد و كاخها و قلعه‏هاى عظيم و مجسمه‏هاى خدايان باستانى را مى‏توان ديد.
4-شهر حضر،اين شهر كه در آغاز يك پادگان نظامى بود،بعدها بتدريج‏به شهر مهمى تبديل گرديد.در قرن اول پيش از ميلاد در 140 كيلو مترى جنوب غربى موصل و در دشت محصور ميان دو رودخانه دجله و فرات ساخته شد.در اين شهر امروزه آثار باستانى جالب توجهى را مى‏توان ديد كه عبارتند از:قلعه‏هاى سنگى و كاخها و معابد و مقابر حكام و پادشاهان و مجسمه‏هاى خدايان و...
5-طاق كسرى يا شهر تيسفون،آنجا پايتخت امپراتورى ساسانيان بوده و امروزه از آن پايتخت‏با عظمت و شكوه،تنها ايوان عظيم آن باقى مانده است.بر فراز آن،شكاف عميقى را كه به هنگام ولادت رسول خدا صلى الله عليه و آله به وجود آمده است مى‏توان مشاهده كرد.اين طاق در 30 كيلو مترى جنوب بغداد و در سمت غرب رودخانه دجله قرار دارد.بلندى اين طاق آجرى 30 متر و گشادى آن 48 متر و قطر ديوارهاى آن 7 متر است و گفته‏مى‏شود بلندترين طاق آجرى جهان است.اين شهر را،كه عربها مدائن مى‏نامند،از تشكيل چندين شهر به وجود آمده و اين كاخ عظيم را نخست‏شاپور ذو الاكتاف در قرن سوم ميلادى بنا نمود و بعدها انو شيروان آن را توسعه داد.
6-شهر بابل،مشهورترين پايتخت دوران باستان عراق است.اين شهر در سال 2350 ق.م.به وجود آمد و به علت موقعيت‏سوق الجيشى‏اش،همواره مورد توجه سلسله‏هاى حاكم در عراق قرار داشته،از اين رو چندين بار پايتخت‏شد.اين شهر تا سال 538 ق.م.رونق داشت و در اين سال به تسخير كورش در آمد و بتدريج رونق و اعتبار گذشته خود را از دست داد.نام بابل‏«باب الله‏»يا«بيت الله‏»است كه بر گرفته از معبد مهمى است كه در ميانه اين شهر ساخته شده بود و امروزه خرابه‏هاى آن ديده مى‏شود.اين شهر اينك در 90 كيلو مترى جنوب بغداد ودر فاصله چند كيلو مترى شمال شهر حله قرار گرفته است و داراى خيابانهاى مستقيم و منظم است كه با ماده‏اى شبيه قير اسفالت‏شده است.خيابان اصلى شهر،كه از دروازه شرقى آغاز و از ميان شهر عبور مى‏كند و به معبد بزرگ و كاخ ختم مى‏گردد،همچنان پا بر جاست و در دو سوى آن ديوارهاى بلندى قرار دارد كه با نقوش حيوانات اسطوره‏اى تزيين يافته است.
گويند بهشت‏هاى هفت گانه بابل كه يكى از عجايب جهان باستان بوده،در كناره اين شهر قرار داشته كه امروزه اثرى از آن بر جاى نمانده است.
7-بورسيبا،در 15 كيلو مترى جنوبى غربى شهر حله،به سمت نجف،تپه‏اى دست‏ساخت از آجر،به ارتفاع 44 متر ديده مى‏شود كه به‏«برس نمرود»يا«برج نمرود»شهرت دارد و گفته مى‏شود اين تپه برج گونه جايگاهى است كه از روى آن نمرود و حضرت ابراهيم عليه السلام را به آتش افكند و در دشت روبروى اين تپه،زمين بسيار وسيعى ديده مى‏شود كه همچون آجر پخته مى‏باشد و گفته مى‏شود بر روى اين زمين آتش نمرود براى سوزاندن ابراهيم عليه السلام افروخته شده است.
8-كاخ اخيضر،در 55 كيلو مترى جنوب غربى شهر كربلا،ساختمان پادگان نظامى يا كاخ عظيمى ديده مى‏شود كه در قرن گذشته سالم از زير خاك بيرون آورده شد.اين ساختمان عظيم درون برج و باروى مربعى قرار دارد كه طول اضلاع بارو 170 متر و ارتفاع آن 21 متر و قطر آن/4 متر است و در چهار گوشه آن چهار برج عظيم ديده‏بانى قرار دارد.
در باره تاريخ اين ساختمان،ميان محققان اختلاف نظر وجود دارد،برخى آن را ساسانى دانسته و گروهى ديگر از ساخته‏هاى دوران عباسيان مى‏دانند.
9-شهر حيره،در چند كيلو مترى شهر كوفه،آثار و خرابه‏هاى شهر حيره پايتخت پادشاهان مناذره قرار دارد.اين سلسله از پادشاهان دست نشانده امپراتورى ساسانيان بودند و از مرزهاى غربى امپراتورى ساسانى دفاع مى‏كردند.گفته مى‏شود ساختمانهاى كوفه پس از ظهور اسلام و فتح عراق از آجرهاى اين شهر ساخته شده است.امروزه مى‏توان آثار يك شهر كامل ولى مخروبه از خيابانها و كوچه‏ها و كليساها و جز آن را در آن مشاهده كرد.
10-اور،بنا به گفته باستان شناسان،اين شهر كه‏«اور كلدانيين‏»نام دارد كهن ترين شهر جهان بشمار مى‏رود و در پنج هزار سال قبل از ميلاد ساخته شده است.اين شهر امروزه در سمت غرب رودخانه فرات و در 15 كيلو مترى جنوب شهر ناصريه مركز استان قادسيه قرار دارد و مهمترين آثار باقيمانده از آن دوران،برج زيگورات آن است كه نخستين نمونه از اين گونه برجها در جهان كهن مى‏باشد.