کاخ پرسپولیس،شکوه اقتدار هخامنشی

[ملکوت* گامی تارهایی *]

علمای مصرشناس می گویند کسی که هرم بزرگ مصر موسوم به هرم «کوفو» را ساخت منظورش علاوه بر ساختن بنایی که نتوان آن را خراب کرد، این بود که تمام علوم زمان خود را در آن هرم بگنجاند و طبق تحقیقاتی که شده، در هرم کوفو چیزی نیست که کلید یکی از قوانین علمی نباشد، از طول و عرض و ارتفاع هرم گرفته تا طول راهروها و وسعت اطاق ها و وزن سنگ ها و غیره.
کاخ پرسپولیس هم که داریوش شروع به ساختمان آن کرد و قسمتی از کاخ در زمان حیاتش به پایان رسید و قسمت های دیگر را اخلافش ساختند مجموعه ای بود از صنایع و هنرهای تمام اقوام دنیای قدیم و اگر مقرر می شد که جمعی از صنعتگران و هنرمندان دنیای قدیم جمع شوند و تصمیم بگیرند که یک نمایشگاه بزرگ تشکیل بدهند که در آن علوم و صنایع تمام اقوام به نمایش گذاشته شود نمی توانستند مجموعه و نمایشگاهی غیر از پرسپولیس ترتیب بدهند.
هر صنعت که در دنیای قدیم وجود داشت در پرسپولیس به کار رفت مشروط بر این که صنعت را مطابق مفهوم قدیم تعریف کنیم نه مطابق مفهوم امروزی.
هر هنری که در دنیای قدیم موجود بود در کاخ پرسپولیس مورد استفاده قرار گرفت و کاخ پرسپولیس را نمایندگان صنعت و هنر تمام ملل جهان ساختند نه فقط صنعتگران و هنرمندان ایران. داریوش که مصر را دیده و اهرام آن را مشاهده کرده بود، می خواست کاخی بنا کند که مانند اهرام مصر جاوید باشد و هیچ چیز نتواند آن را از بین ببرد.




نقشه ساختمان کاخ پرسپولیس در سال دوم و به روایتی در سال سوم سلطنت داریوش طرح شد و معماران برجسته تمام دنیای قدیم برای طرح نقشه کاخ پرسپولیس در شهر پاسارگاد اجتماع کردند.
اسامی تمام آن معماران را نمی دانیم ولی نام بعضی از آنها که در کتب مورخین قدیم ثبت شده از این قرار است : آرتی مان (از پارس)، فیلی وادس (از یونان)، تالبون(از بابل)، ترادوس(از لیدی) و هپل(از مصر).
هر یک از معماران مزبور برای کاخ پرسپولیس نقشه ای ترسیم کرد و به نظر داریوش رسانید و در قدیم مثل امروز، قبل از اینکه عمارتی بسازند نقشه آن را ترسیم می کردند و ماکت عمارت را می ساختند و حتی در کشور مصر ترسیم نقشه معماری متداول بوده است.
داریوش تمام نقشه ها را می دید و توصیه می نمود که طرح ها در هم ریخته شود به طوری که سبک معماری یونان و لیدی و مصر و بابل و ایران و کشورهای دیگر مخلوط گردد.
آیا کسی که نظارت می کرد تا طرح ها در هم ریخته شود «آرتی مان» معمار ایرانی بود یا اینکه خود داریوش سرپرستی ادغام نقشه ها را بر عهده می گرفت.
جواب این سوال را نمی توانیم بدهیم، ولی می دانیم که داریوش می خواست که هر یک از ملل امپراطوری ایران و هر یک از ملت هایی که در خارج از مپراطوری ایران هستند نمونه ی صنعت و هنر خود را در کاخ پرسپولیس ببینند و به اصطلاح امروز داریوش با ساختن کاخ پرسپولیس یک سازمان ملل صنعتی و هنری به وجود آورد، اما آن طرح بزرگ را که فشرده طرح های معماران تمام ملل صنعتی و هنری دنیای قدیم بود در قالب ایرانی ریخت و فرم و رنگ ایرانی به آن داد.


بعد از اینکه نقشه ی قطعی ترسیم شد، داریوش گفت ماکت آن عمارت را بسازند تا این که وی بتواند منظره کاخ پرسپولیس را به خوبی در خاطر مجسم نماید و نمونه آن کاخ ساخته شد.

از روزی که داریوش از معماران ملل جهان دعوت کرد که در پاسارگاد جمع شوند تا روزی که نمونه کوچک کاخ پرسپولیس به اتمام رسید سه سال طول کشید. با توجه به مدتی که امروزه برای تهیه نقشه ی کارهای بزرگ به مصرف می رسد، در صورتی که وسایل ارتباطات و نقلیه سریع است، مدت سه سال زیاد نیست.
پس از اینکه داریوش نمونه کوچک عمارت پرسپولیس را دید و تصویب کرد، دستور داد که شهری در منطقه ای که باید آن کاخ بنا گردد بسازند تا اینکه بتوان کارگران و خانواده های آنان را در آن شهر جا داد و این همان شهری است که بعد شهر پرسپولیس شد.



لذا شهر پرسپولیس که نباید آن را با کاخ اشتباه کرد، در آغاز شهر کارگران بوده، منتها آن شهر را طوری ساختند که بعد از خاتمه بنای عمارت پرسپولیس و رفتن کارگران یا ادامه سکونت آنها، دیگران هم بتوانند در آن شهر سکونت نمایند.
می دانیم که کاخ پرسپولیس در یک منطقه کوهستانی به وسعت سیزده هکتار(به مقیاس امروز) و به ارتفاع بیست متر(نسبت به جلگه) ساخته شد و جلگه ای وسیع را که مقابل آن است امروزه «مرودشت» می خوانند و شهر پرسپولیس که در آغاز برای سکونت کارگران بنا گردید در جلگه مرودشت ساخته شد.







ملکوت