زندگي و رفتار ناندرتالها يا انسان هاي نخستين تا چندي پيش ناشناخته به نظر مي رسيد. زندگي رمزآلود که حتي در وراي کشفيات چند 10ساله نيز گشوده نشد.اين سياهي همچنان ادامه داشت تا اينکه باستان شناسان موفق به کشف دندان هايي از اين گونه موجودات در غاري در فرانسه شدند.اگرچه همراه با آن يافته هاي نادر و کمياب ديگري همچون حلقه و گردن بندهايي از عاج فيل و ديگر حيوانات به دست آوردند.
کشف چنين آثار و نشانه هايي به وضوح حامل اين نتيجه مي شد که ناندرتال ها نيز همچون بشر پيشرفته بودند.اما اين نتيجه گيري پرسشي اساسي را نيز در پي داشت و آن علت انقراض ناندرتال ها در عين پيشرفتشان بود.
اما دانشمندان به تازگي دريافتند که دندان ها و زيور آلات به دست آمده در فرانسه متعلق به دوره هاي کاملا متفاوت هستند.زيرا قدمت استخوان هاي يافت شده در يک مکان نزديک به 28هزار سال تفاوت داشت.اين اکتشاف محققان را به اين باور رساند که ناندرتال ها آنطور که پيشتر فرض مي شد ،پيشرفته نبودند.
تمام اين نتايج حاصل سه سال و نيم بررسي و کند وکاو باستان شناسان روي مواد به دست آمده از غار گروت دو رن در شمال فرانسه بوده است.
تا به امروز آثار به دست آمده در غار آرکي سور کور فرانسه که زيور آلات و جواهر آلاتي سمبليک بوده اند،دانشمندان را متقاعد ساخته بودند که ناندرتال ها، رفتار و شيوه زندگي مشابهي با بشر خردمند يا مدرن داشته اند.اما برخي ديگر از محققان و باستان شناسان با به چالش کشاندن عمر اين آثار و حتي دندان هاي کشف شده ،بحث هاي تازه و جديدي را در مورد اين فرضيه آغاز کردند.
توماس هايام از دانشگاه آکسفورد و سرپرست تحقيقات صورت گرفته مي گويد، يافتن استخوان ها يا دندان هاي يک ناندرتال در همان مکاني که زيور آلات به دست آمده اند،امري بسيار نادر و ناشدني است.چيزي که شما را از ويژگي خود شگفت زده مي کند.
وي همچنين با نگاهي پرسشگرانه مي افزايد:آيا دليل اين عدم شباهت ها به خاطر آن است که ناندرتال ها در نخستين محل سکونتشان قادر به ساخت چنين زيور آلاتي نبودند؟ يا مشکل و مساله اي با اين مکان داشتند؟
به عقيده هايهام ،انسان ها در حدود 35 تا 40 هزار سال پيش به سمت غرب اروپا گسترش پيدا کردند در حالي که ناندرتال ها در حدود 250هزار سال در اين منطقه بودند.از اينرو معتقد است که نانورتال ها مي توانستند چنين زيور آلاتي را هم پيش از ورود انسان ها بسازند يا در زمان انسان ها از روي ساخته هاي آنها کپي برداري کرده باشند.