آیت الله شیخ فاضل لنکرانی

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

محل تولد:قم

تاريخ تولد:1310

تاريخ وفات:1386

استادان :آية الله بروجردى ، علامه طباطبايى، امام خمینی ره

آثار: توضیح المسائل ، مقدمات تفسیر

آية الله العظمى حاج شيخ محمد فاضل موحدى لنكرانى در سال. 1310 ش مطابق با سال. 1350 ق ديده به جهان گشود.

پدر بزرگوارشان حضرت آية الله فاضل لنكرانى يكى از روحانيون جليل القدر و از محترم ترين بزرگان و اساتيد حوزه علميه قم به شمار مى رفت و ارتباط نزديكى با آية الله بروجردى داشت و يكى از اصحاب استفتاء ايشان و مورد اعتماد وى بود، همچنين از دوستان امام خمينى بود.آن بزرگ مرد كه از مهاجران قفقاز بود و سال ها در مشهد مقدس و حوزه علميه زنجان به تحصيل وتدريس اشتغال داشت، يك سال بعد از آن كه حوزه علميه قم به دست تواناى حضرت آية الله حاج شيخ عبدالكريم حايرى يزدى رحمة الله عليه، تأسيس شد، وارد حوزه علميه مقدسه قم گرديد.در همان اوان با يكى از خاندان هاى اصيل وصلت كرده و از اين ازدواج فرزندان نيكوتبار به دنيا آمدند و آية الله حاج شيخ محمد فاضل موحدى لنكرانى، چهارمين فرزند آن خاندان و تنها فرزند روحانى پدر به شمار مى رود كه در خانواده علم و تقوى و روحانيت تولد يافت ايشان از همان سالهاى كودكى، سخت تحت تأثير جاذبه معنويت پدر قرار گرفته و دلباخته راه او شد و در آن عوالم پاك و بى آلايش كودكى تصميم گرفت راه و روش زندگى پدر را سرمشق خود قرار دهد و به عالم روحانيت بپيوندد.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

دوران تحصيل

ايشان پس از پايان شش سالگى به مدرسه ابتدايى وارد شد و به محض آنكه دوره شش ساله تحصيل ابتدايى را به پايان برد، با آنكه در تحصيلات جديد، رشد و توفيق زيادى بدست آورد و هوش و استعداد فراوان از خود بروز داده بود، از ادامه تحصيل در مدارس جديد صرفنظر كرد و باتوجه به علاقه شديدش به تحصيل علوم دينى به جمع طلاب پيوست.آية الله فاضل در اين رابطه نقل مى كند: «پس از پايان تحصيلات ابتدائى كه در آن زمان شش سال بود، بلافاصله شروع به تحصيل رشته علوم دينى كردم، زيرا از همان دوران كودكى علاقه شديدى نسبت به اين رشته در خود احساس مى كردم. در آن زمان كه سالهاى حاكميت طاغوت به شمار مى رفت، خفقان شديدى در كشور حكمفرما بود، با اين حال هر وقت موضوع انشائى به دانش آموزان داده و ضمن آن از ما سؤال مى شد: «پس از پايان دوره ابتدايى در چه رشته اى ادامه تحصيل خواهيد داد» با اينكه استعداد فوق العاده اى در علوم جديد از خود نشان مى دادم و حتى در امتحانات نهايى پايان دوره ابتدايى، عنوان رتبه اول در شهرستان قم را احراز كردم و به همين مناسبت كتابهايى كه با دست خط رئيس آموزش و پرورش وقت توشيح شده بود از طرف اداره فرهنگ به من داده شد كه هنوز هم پيش من موجود است - تمايل شديد خود را به ادامه تحصيل در رشته علوم دينى پس از پايان دوره ابتدايى پنهان نكرده و آن را با آب و تاب تمام در ورقه انشاء شرح مى دادم.» شروع دروس حوزوى ايشان زمانى بود كه 13 سال از عمرشان مى گذشت كه از يك سو شور و علاقه وافر ايشان به طلبگى و از سوى ديگر آشنايى و رفاقت ايشان با مرحوم آية الله حاج سيد مصطفى خمينى فرزند بزرگ امام راحل، زمينه اى را به وجود آورد تا سختى هاى اين راه را به خوبى پشت سرگذارد و به موفقيت دست يابد.ايشان مى گويند: «وجود اين دوست عزيز - حاج آقا مصطفى - در شدت علاقه ما به راهى كه در پيش گرفته بوديم، نقش مهمى داشت و از همان اوان به كمك يكديگر و به عنوان دو هم مباحثه مشغول تحصيل شديم.» ايشان پس از گذراندن دروس ادبيات و سطح، قسمتى از كتاب رسائل و مكاسب را نزد والد خود و بخشى را نيز نزد آية الله سلطانى و همچنين حضرات آيات شيخ عبدالجواد جبل عاملى و آية الله شيخ مرتضى حائرى آموخته و اهميت زيادى به مباحثه درسها مى داده و بيشتر درسها را با آية الله مصطفى خمينى مباحثه مى نمودند. ايشان در اين زمينه مى فرمايند: «درسهاى هر روز را شبانه با دقت كامل مطالعه كرده و روز بعد، آن را با هم مباحثه مان كه قبلاً براى خود انتخاب كرده بوديم، به بحث و بررسى بگذاريم بدين ترتيب بود كه از هر نقطه ابهامى كه ممكن بود در جلسه درس براى ما باقى بماند رفع ابهام مى شد. از وقتى كه مطول مى خواندم هم مباحثه اى براى خود انتخاب كردم كه تا پايان دوره سطح و حتى قسمتى از خارج، كليه دروس را با ايشان، بحث و بررسى مى كرديم. در آن زمان روزهاى سرد زمستانى، صبح زود هنوز آفتاب بالا نيامده مجبور بوديم بحث هاى مان را در همين ايوانهاى بقعه هاى صحن در آن شرايط سخت و آزار دهنده دنبال كنيم و غير از اين هم چاره اى نداشتيم.» شور و علاقه بى حد ايشان نسبت به درسها موجب شد كه دوره هاى ادبيات و سطح را در مدت 6سال سپرى نمايد.بدين ترتيب در حالى كه فقط 19 سال از عمر خود را پشت سر گذاشته بود وارد آخرين مرحله تحصيلات حوزه يعنى درس خارج گرديد.براى اولين بار در درس خارج فقه آية الله بروجردى شركت كرد و با شوق و علاقه تمام درس را از استاد مى گرفت و به منظور عدم فراموشى مطالب درس، و حفظ آنها، درس هر روز را در پايان روز به زبان عربى مى نوشت و اين نشان مى داد كه نه تنها درس را درك كرده است بلكه به مفاهيم آن نيز احاطه هم پيدا كرده است.اين امرموجب تعجب استادشان آية الله بروجردى شده و مورد تشويق ايشان قرار مى گيرند.
تقريرات درس آية الله بروجردى در دو جلد بنام «نهاية التقرير» آماده و با ملاحظه و اجازه وى چاپ و منتشر شد. و اين زمانى بود كه فقط 26 سال از عمر وى سپرى شده بود.مدت حضور ايشان در درس آية الله بروجردى پانزده سال به طول انجاميد كه قسمت عمده آن بحث «صلاة» بود، همچنين بحث «خمس» نيز در اين مدت تدريس شد.در همين زمان بود كه آية الله فاضل در جلسات درس خارج اصول امام خمينى شركت كرد، و يك دوره كامل اصول را از ابتدا تا پايان از محضر امام فرا گرفتند كه اين دوره حدود 7سال به طول انجاميد.ايشان در بيان چگونگى حضور خود در درس خارج اصول امام مى گويند: «چون حضرت آية الله بروجردى مخصوصاً در هفت هشت سال آخر عمرشان تنها به يك درس در روز اكتفا مى كردند و يك درس خوب در روز براى يك طلبه كافى نيست لذا من در فكر پيدا كردن و شركت در درسهاى ديگرى بودم كه شنيدم امام بزرگوارمان تازه شروع به تدريس اصول فرموده اند من بدون كوچكترين سابقه اى از درس، و طرز بيان و كيفيت القاء مطالب ايشان، در درس معظم له شركت كردم و پس از چند روز احساس كردم كه گمشده اى را كه مدتها به دنبال آن به هر درى مى زدم پيدا كرده ام، ايشان با بيان جالب و فكر صائب خود، بدون هيچگونه اعوجاج و هيچگونه انحرافى از اصل مطلب آن هم با تسلط كاملى كه در فنون مختلف مخصوصاً در فلسفه و عرفان و مسائل ديگر داشتند و باتوجه به وجود ارتباط كامل ميان بعضى از مسائل اصول و فلسفه، مطالب را طورى القا مى فرمودند كه چون آفتاب براى انسان روشن مى شد.»
ايشان مباحث خارج اصول امام را به صورت تقريرات نوشته اند و آنها را منتشر كرده اند. همچنين در يك دوره درس خارج فقه امام كه از كتاب طهارت آغاز شده بود، از همان روزهاى نخستين شركت نموده و با دقت و هوشيارى ضبط و ثبت نموده اند.
آية الله فاضل ايامى را كه در درس امام خمينى شركت مى كردند از شيرين ترين روزهاى زندگى خود ياد مى كنند و آن را افتخارى براى خود مى دانند و مى گويند: «روزهايى كه در محضر امام بودم و از جهات علمى ايشان استفاده مى كردم براى من به عنوان يك طلبه، از شيرين ترين روزهاى زندگانى محسوب مى شد، براى اينكه امام بزرگوار در آن اوان و آن ايام، هيچ مشغله اى غير از مساله مطالعه و تدريس و نوشتن نداشتند و تمام وقت خود را در اين رابطه صرف مى كردند. گاهى درس ايشان مخصوصا درس فقهشان، به يك ساعت و نيم مى رسيد، بدون اينكه خودشان احساس خستگى بكنند و يا شاگردان احساس خستگى داشته باشند. دقت ها و تحقيقات و نكاتى را كه ذهن مستقيم و صاف ايشان آنها را اقتضا كرده بود و توجه كرده بود بقدرى شيرين و قابل قبول بود كه شايد براى ايشان هيچ نقطه ابهامى باقى نمى ماند.... من هنوز شيرينى جلسات بحث ايشان و آن خاطره از ذهنم بيرون نمى رود.
ايشان بسيارى از مباحث درس خارج فقه امام را به صورت تقريرات نوشته اند كه بخشى از آنها چاپ و منتشر شده است.
بدين ترتيب آية الله فاضل در سال هاى جوانى خود حدود 11 سال در درس مرحوم آية الله بروجردى و مجموعا حدود 9 سال نيز در درس هاى فقه و اصول امام خمينى شركت نمود و از محضر آن دو بزرگوار بهره بردند.
ايشان علاوه بر درس هاى فقه و اصول، چند سال از عمر خود را در درس حكمت و فلسفه گذرانيد و با حضور در درس مرحوم علامه طباطبايى، مباحث منظومه سبزوارى و كتاب اسفار ملاصدرا را استفاده كردند.
البته در كنار اين دروس در مباحث ديگرى همچون مسائل عقيدتى و نيز درس اخلاق شركت مى كرده و از استادان ديگر هم به طور پراكنده كسب فيض مى نمودند.
ايشان با هوش و استعداد سرشارى كه داشتند بسيار زود به درجه اجتهاد رسيده و در حاليكه جوانى 30 ساله بودند، ديگر نياز به تقليد نداشتند و پس از وفات آية الله بروجردى، به استنباط خود متكى شده و غوامض امور و رموز مسائل دينى و مذهبى را به اجتهاد خويش از پيش پاى برداشت.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

تدريس

آية الله فاضل لنكرانى از نخستين سالهاى بعد از ورود به حوزه علميه قم، همواره در كنار تحصيل به تدريس پرداخته و به اين امر اهتمام خاصى داشتند.
ايشان در حاليكه هنوز بيش از 16 سال نداشتند و با شور خاصى مشغول تحصيل علم از محضر اساتيد بودند، خود نيز شاگردانى را پرورش ميدادند و تعليم و تعلم را همزمان پى ميگرفتند. بعد از سالها تدريس كتابهاى ادبيات، منطق و اصول و تربيت صدها نفر از فضلا، ايشان در رديف اساتيد سطح عالى حوزه قرار گرفته و به تدريس رسائل و مكاسب پرداختند. اين مدرس عالى مقام حوزه، پس از آنكه 5دوره مكاسب را تدريس كردند به عنوان يكى از شناخته شده ترين اساتيد كفاية الاصول مورد مراجعه فضلاى حوزه علميه قم بودند. حوزه درس كفايه آية الله فاضل لنكرانى دربرگيرنده صدها طلبه فاضل و جوان بود كه تعداد آنها را تا 700 نفر نيز گفته اند.
در اواخر دهه 1340 آية الله فاضل لنكرانى به خواهش جمعى از شاگردان سطح عالى خود، درس خارج فقه را آغاز كردند و از آن پس تاكنون يعنى به مدت 3دهه به تدريس خارج فقه و اصول اشتغال دارند و شاگردان زيادى را كه بسيارى از آنها به درجه اجتهاد نائل شده اند تربيت كرده اند.

منبع : دارالقران الکریم