محرم در روستای چاج بیرجند
مراسم سنتی علم بندان و علم گردانی در روستای چاج
9
در این مراسم که به منظور آماده شدن برای عزای امام حسین(ع) و انتقال حماسه حسینی برگزار می شود، سادات و بزرگان شهرهای استان طی آئین و آداب و رسومی خاص، علم های عزاداری سرور و سالار شهیدان را برپا می کنند.
علم از تنه یک درخت جوان که معمولا سپیدار است تهیه می‌شود و هر ساله قبل از آغار مراسم علم بندان آن را با آب و یا گلاب شستشو می دهند.
در ادامه پارچه‌هایی که از سوی مردم برای برطرف شدن گرفتاری و مشکلات، نذر این علم ها شده است با نظم و رنگبندی خاصن با نوحه سرایی و مداحی مداحان ابیت(ع) بر روی علم‌ها بسته شده و پس از برافرامراسم سینه زنی و عزاداری امام حسین(ع) آغاز می شود.
علم از مهم‌ترین و اصیل ترین علائم عزاداری است و مردم برای آن احترام زیادی قائل هستند به طوری که وقتی علم‌ها را می بندند انگار که دوباره با آن جان می گیرند و هرگز به علم پشت نمی‌کنند.
مراسم علم بندان یا علم بند در بیرجند و روستاهای این شهرستان در روزهای مختلف دهه نخست محرم از جمله روز اول، دوم، سوم، چهارم و هفتم انجام می شود.
این مراسم نسل به نسل از پدر به پسر بزرگتر خانواده انتقال می یابد و در برخی از مناطق هرکدام از علم‌ها علاوه بر اینکه دارای صاحبی موروثی است دارای علم گردانی موروثی نیز هست.
از روز علم بندان تا پایان مراسم عزاداری در عصر عاشورا، علم گردانان علم‌ها را دور روستاها و شهرها می‌‌چرخانند و برای صحت و سلامتی اهالی منزل و شادی مردگان آنان ذکر فاتحه سر می دهند.
آمدن علم‌ها به منزل در برخی از روستاها بسیار خوش یمن است، بنابراین اهالی مواظب هستند در این چند روز علم‌ها به درب منازل آنان آمده و برای لحظاتی جلوی منزل آنان توقف کنند.
مراسم علم گردانی که همان حمل علم به درب منازل مردم است در شهرها اغلب در نیمه نخست و در روستاها در نیمه دوم دهه اول محرم برگزار می شود.
در این مراسم علم‌ها را به در خانه برده و برای صاحبخانه فاتحه می‌خوانند و او نیز به علم‌گردان‌ها گندم و پول و خوار و بار می‌دهد.
حضور مردم مشتاق در این مراسم و ادای نذورات آنان بیانگر عشق و ارادت خالصانه آنان به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران با وفایش است.
روستای چاج یکی از روستاهای خراسان جنوبی است که هنور مراسم علم بندان و علم گردانی در آن همچون گذشته با شور و حال خاصی برگزار می شود.
علم بندان در این روستا در روز پنچم محرم الحرام انجام می شود و سپس علم بندها در مسجد جامع چاج گردهم می آیند و علم ها تا عصر عاشورا همراه عزاداران در مراسم حضور دارند.
نگهداری طوق بالای علم در طول سال در این روستا بر عهده علم گردان است. علم گردان در طول مراسم حراست و مواظبت از علم را بر عهده دارد. به اعتقاد اهالی روستای چاج اگر علم دچار خسارت شود و یا بر زمین بیفتد توسط صاحب علم باید قربانی داده شود در غیر اینصورت برای خانواده صاحب علم اتفاق ناگواری در طول سال رخ خواهد داد.
از روز پنجم محرم تا پایان مراسم عزاداری در عصر عاشورا علم گردانان علم ها را دور ده می چرخانند و برای صحت و سلامتی اهالی منزل و شادی مردگان آنان ذکر فاتحه سر می دهند.
گفتنی است، در این مراسم پس از عزادری و عرض ادب کردن به سرور و سالار شهیدان حاضرین در جلسه دست به دعا بلند کرده و به گناهان خود اعتراف نموده و از درگاه احدیت طلب عفو و رحمت می نمایند.
در این مراسم ابتدا مجلس روضه خوانی در داخل حسینیه هیئت برگزار می شود و بعد از آن تعدادی از سادات به همراه علم‌ها در حالی که چاووشی می خوانند به داخل حسینیه می روند و علم را می بندند و دیگران نوحه خوانی می کنند.
پس از بستن علم یکی از سادات آن را برداشته و دور حسینیه می چرخاند و سپس در اطراف علم سینه می‌زنند که به آن "حسن – حسین" گفته می شود و در پایان علم‌ها را در جای ویژه نصب می کنند.
این مراسم امسال نیز با حضور سادات روستای چاج و جمع زیادی از عزاداران در حسینیه قمر بنی هاشم روستا برگزار شد.
یادآور می‌شود: مردم در ایام علم گردانی علی‌رغم همه احترامی که به علم می‌گذارد به هنگام فرارسیدن اذان، علم‌ها را در جایی قرار می‌دهند و نماز جماعت را اقامه می کنند.
وقتی که تنها شدی بدون که خدا همه رو بیرون کرده،تا خودت باشی و خودش ... 
نقل قول
