اسلام شریعت صلح و رحمت

[ملکوت* گامی تارهایی *]

بلی آن که می گوید اسلام دین شمشیر است، اگر مقصود او از دین شمشیر آن است که این دین جهاد را از جمله جهاد نظامی را واجب کرده است، سخن درستی گفته است؛ ولی اگر مقصودش آن باشد که اسلام با تیزی شمشیر منتشر شده است در یک اشتباه آشکار به سر می برد؛ زیرا اسلام با عقل و منطق و از راه فعالیت های فرهنگی عالمگیر شده است.
از سوی دیگر، سهم برخی از مسلمانان را در برداشت نادرست غربیان از اسلام نمی توان نادیده گرفت. بد فهماندن نیز خود سهم عمده ای در بد فهمیدن دیگران دارد. نوشته ها و گاه رفتار گروه های اندکی از مسلمانان متعصب، راه را بر این گونه برداشت ها از اسلام هموار می سازد (برای مثال نگاه کنید: http://www.mojahedin.com, 7/5/2004). هدف قرار دادن غیر نظامیان و زنان و کودکان در هیچ نظام حقوقی پذیرفته نیست تا چه رسد به دینی که پیام آن رحمت و مسالمت است و پیامبر آن پیامبر رحمت برای جهانیان. این گفته که «اسلام دو نوع دعوت دارد: دعوت به زبان و دعوت به سنان برای اصلاح باورهای مردم» یا این که: «خداوند بر مسلمانان واجب کرده است با آن دسته از کفار و مشرکان که از قبول اسلام پس از دعوت به تسلیم یا پذیرفتن اسلام، سرباز می زنند آغاز به جنگ کنند. بر امت مسلمان واجب است جز در ماه های حرام به آنان هجوم آورند وآغاز به جنگ کنند، زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله و اصحاب آن حضرت پس از آن که رؤسای کشورهای فارس و روم به نامه پیامبر اعتنا نکردند جنگ با آنان را آغاز کرده است، بدون آن که این کشورها به هیچ مسلمانی تعرض کنند» به تأمل جدی در کتاب و سنت و روح شریعت توأم با رحمت اسلامی نیاز دارد. چنین تصوری به دلایلی چند نه تنها به دور از آموزه ها و واقعیت های مکتب حیات بخش و انسان ساز اسلام است، بلکه با واقعیت های کنونی جوامع مسلمین نیز سازگاری ندارد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

1 این که دین را دو دعوت است: دعوت به زبان و دعوت به سنان، با روش دعوت مبتنی بر حجت و برهان و قانع ساختن طرف مقابل به روش منطقی که قرآن بیان می دارد، موافق نیست. با وجود: «ادْعُ إِلی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» (نحل:125). مسلمان کردن دیگران به قهر و اکراه را نمی توان روش مشروع دعوت به شمار آورد. دعوت هیچ گاه از روش های مسالمت جویانه خود و پیروی از رویه احسن آن گونه که قرآن از آن یاد می کند، دور نخواهد شد. وانگهی، اساس دین ایمان و باور قلبی است که با اراده و اختیار باید پذیرفت و نه با قهر و غلبه: «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ» (بقره:256) (الزحیلی: 97) دعوت منحصر در زبان و سنان نیست، بلکه سهم غیرقابل انکار دعوت از طریق عمل را نیز نباید از نظر دور داشت: «کونوا دعاة للناس بغیر ألسنتکم». آن جا که ایمان اسلامی در دل های مسلمانان در اقصی نقاط جهان خانه کرد، به برکت دعوت مسالمت آمیز بود و نه دعوت با شمشیر. و آن جا که با شمشیر وارد شدیم با شمشیر نیز بیرون رانده شدیم. دعوت با حجت و برهان نتیجه بخش است نه با شمشیر و سنان. بلی اسلام دارای شمشیر است ولی برای دفاع و رفع موانع از دعوت و نه برای هجوم.
2 برداشت مزبور با آن مجموعه از متون فقهی و روایی که در آن «ابتدای به جنگ» نهی شده است، ناسازگار است (القاسمی، 1982: 175 به نقل از: سفیان بن سعید بن مسروق الثوری از شخصیت های قرن دوم که آغاز به جنگ را نمی پذیرد). هم چنین با آن دسته از آیات و روایات دال برعفو و گذشت و احسان، همخوان نیست. مثل: «وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً»(بقره:83)؛ «فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا»(بقره:109)؛ «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ» (بقره:256)؛ «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اصْفَحْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ» (مائده :13)؛ «ادْعُ إِلی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» (نحل:125) و «وَ لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلی أَلاّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوی» (مائده:8). همین طور با مجموعه ای وسیع از أخبار و احادیث مربوط به رفق و عفو و حلم وچشم پوشی از بدی دیگران و فرو بردن خشم و نرم خویی، قابل جمع نیست.
3 قبول این نظر یعنی دست برداشتن از کلیه ابزارهای مسالمت آمیز در تعامل با غیر مسلمانان.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

4 واقعیت کنونی جامعه بین المللی و نیز واقعیت جامعه مرکب از دولت های اسلامی که اکنون در قالب سازمان کنفرانس اسلامی تبلور یافته است، وضعیت مسلمانان را به گونه ای دیگر رقم می زند. کلیه کشورهای اسلامی که عضو سازمان ملل متحدند و در معاهدات و کنوانسیون های بین المللی وارد شده اند، روابط خود با دیگر کشورها و ملت ها را بر روابط مسالمت آمیز قرار داده و از توسل به زور به عنوان یک تکلیف در برابر جامعه بین المللی منع شده اند. تعامل با جامعه بین المللی معاصر با تکیه بر افکار سنتی مبتنی بر جنگ که مربوط به دوره ای خاص از زندگی مسلمانان بود، هرگز ممکن نیست، زیرا عضویت دولت های اسلامی در سازمان های بین المللی به ویژه ملل متحد بدین مفهوم است که این دسته از کشورها اصل صلح را در روابط بین المللی خود پذیرفته اند و نیز متعهد شده اند برای حل و فصل اختلافات به شیوه های مسالمت آمیز روی آورند (ر.ک: منشور ملل متحد، ماده 1 و ماده 2، بند 3).
دولت های عضو سازمان کنفرانس اسلامی در اساسنامه این سازمان نیز نظیر چنین تعهداتی را در روابط بین المللی پذیرفته اند. این سازمان اتخاذ تدابیر لازم برای حمایت از صلح و امنیت بین المللی را یکی از اهداف و مقاصد خود اعلام داشته است. بند چهارم (الف) از ماده 2 اساسنامه سازمان مزبور به حفظ صلح و امنیت بین المللی پرداخته و می گوید: «دول عضو این سازمان آمادگی خود را برای اتخاذ تدابیر لازم جهت حمایت از صلح و امنیت بین المللی اعلام می دارند» بند مزبور از اساسنامه سازمان کنفرانس اسلامی که یک سازمان بین المللی بر اساس دین و عقیده اسلامی است، دقیقا از بند 1 ماده 1 منشور سازمان ملل متحد تأثیر پذیرفته که در آن «حفظ صلح و امنیت بین المللی» یکی از اهداف ملل متحد دانسته شده است. چنین هماهنگی در مفاد دو منشور نشان از وجود اهداف مشترک بین این دو نهاد بین المللی دارد. از آن جا که در اسلام اصل بر همزیستی مسالمت آمیز با سایر دول و ملل است، کشورهای اسلامی نیز در تحقق این هدف با سازمان ملل متحد همکاری می نمایند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

5 لازم است نگاهی به وضعیت کنونی مسلمانان در جهان افکنیم: بر چسب تروریسم به اسلام و مسلمانان تلاش مذبوحانه ای است که دشمنان بیشتر پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 آغاز کردند و تصویر نادرستی از مسلمانان در رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری جهان ترسیم نمودند. مسلمانان را مردمانی ترسناک معرفی می کنند که دیگران باید از آنان گریزان باشند و انواع سخت گیری ها را علیه آنان به کار می برند. زیان های مادی و معنوی بسیاری متوجه مسلمانان شده است. مدارس، مؤسسات فرهنگی و خیریه و شرکت های متعلق به مسلمانان به اتهام ارتباط و همکاری یا احتمال همکاری، تعطیل و اموال و دارایی های آنها مصادره و ضبط شده است. میلیون ها مسلمان که به دلایل گوناگونی چون درمان، تحصیل، تبلیغ و آموزش همکیشان مسلمان خود، راهی دیار غرب و سرزمین های غیر اسلامی می شوند با بی میلی و بغض مواجه می شوند و با آنان همچون مسافران خطرناک برخورد می شود. خلاصه این سخن مسلمانی را از یاد نمی برم که می گفت: اگر به این قانع نبودم که اسلام دین صلح است و مسلمانان صلح جو ترین مردمان زمین، باور می کردم که ما مسلمانان اکنون تروریسم هستیم!