(...◕✿◕◕✿◕ ویژگی های عبادت مقبول در اسلام ◕✿◕◕✿◕...)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

عبادت یعنی ...

عبادت یعنی هر عملی که برای رضای خدا و در راه خدا انجام شود. باید بدانیم عبادت فقط نماز نیست بلکه نماز زیباترین تجلیگاه آن است.

عبادت یعنی هر عملی که برای رضای خدا و در راه خدا انجام شود. باید بدانیم عبادت فقط نماز نیست بلکه نماز زیباترین تجلیگاه آن است. اما برای انجام عبادت لازم است که بدانیم خداوند چه اعمالی را به عنوان عبادت از بندگانش می پذیرد .برای یافتن پاسخ آن باید اخلاص، اتقان، اعتدال، استمرار، نشاط و تعمیم در اعمال را به عنوان برخی از ویژگی های عبادت در خود تقویت کنیم . در ادامه به شرح مختصری از این ویژگی ها اشاره ای خواهیم کرد.

اخلاص در عمل

اولین ویژگی و شرط پذیرفته شدن عبادت، اخلاص است. چیزی که عبادت را ماندنی می کند برای خدا بودن آن است. پس درعمل، کثرت مهم نیست بلکه کیفیت مهم است. البته باید توجه داشتکه کثرت پلی بصورت کیفیت است.

علامه طباطبایی می فرمود: اخلاص اکسیری است که مس وجود را طلا می کند.

ممکن است داشتن اخلاص در کارها سخت به نظر بیاید اما باید فکر و مبنا انسان در شروع هر کاری باشد که کار را برای خدا انجام دهد. به طور مثال اگر جوانی نماز می خواند، بخاطر پدر یا مادر نخواند بلکه بخاطر خدا بخواند.

یکی دیگر از راههای اخلاص، انجام اعمال نامحسوس است. یعنی اگر انسان مخفیانه به کسی کمک کرد و پیش خودش گفت که این کار خیلی بزرگ نیست، این اخلاص در صدقه می شود .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

اتقان در عمل

اتقان به معنای محکم و مصمم بودن در کارهاست البته محکم بودن به معنای وسواس داشتن نیست، بلکه محکم بودن یعنی دقیق بودن، حق مطلب را ادا کردن و کم نگذاشتن. اتقان در هر کاری لازم است ولی نباید منتهی به وسواس بشود.

در روایات آمده است که رسول خدا جنازه ای را دفن می کردندا .صحاب داشتند می رفتند که پیامبر آنها را صدا زد و فرمود که بیایید این قبر را محکم کنید. آنها گفتند که مرده فرار نمی کند ولی پیامبر فرمود: خدا دوست دارد که کار را محکم انجام بدهیم.

آیت الله مرعشی تندترین نماز را در قم می خواندند و الفاظ را به خوبی ادا می کردند. در نتیجه استحکام در نماز به معنی خوب ادا کردن کلمات نماز است نه طولانی کردن آن.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

اعتدال در عمل

منظور از اعتدال میانه روی در کارهاست به این معنا که در کارها باید طوری انجام شود که جوانب مختلف آنها دیده شود. در نتیجه می توان گفت که اعتدال یعنی هر کاری، هر چیزی در جای خودش .

در انجام عبادت هم باید اعتدال را رعایت کرد. یکی از اصحاب پبامبر تمام روزها را روزه می گرفت و تمام شب ها عبادت می کرد و به زن و بچه اش نمی رسید، این خبر به پیامبر رسید. پیامبر سلمان فارسی را نزد او فرستاد تا مواظب او باشد که تمام شب را نماز نخواند و تمام روزها را روزه نگیرد. پیامبر فرمود :خدا به عمل کم هم راضی می شود و مومن باید ساعات زندگی اش را تقسیم کند.

امام خمینی به طلبه های می گفتند که وقتی با خانواده به تفریح می روید با خودتان کتاب نبرید زیرا محل خواندن کتاب در منزل است نه در مسافرت

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

دوام و استمرار در عمل

امام صادق(ع) می فرماید: بهترین عمل این است که مستمر باشد حتی اگر کم باشد.

استمرار در عبادت نتیجه ی تربیتی دارد و به صورت ناخوداگاه برنامه ای منظم را به ذهن فرد تزریق می کند. در انجام عبادات نیز باید استمرار داشت. مثلا خوب است که انسان هر روز نمازش را سر اذان بخواند زیرا اگر عبادت منظم نباشد روح بهم می ریزد.

امام خمینی آنقدر کارشان دقیق بودند که اگر از پسرشان که در بیرون از خانه بود سوال می کردند که امام دارد چکار می کند ایشان می دانستند.

یک راننده تاکسی هم می تواند برنامه ریزی کند که از ساعت هشت تا دوازده ظهر را برای کار و از دوازده تا یک بعد از ظهر را برای وقت نماز و ناهار بگذارد و ... البته ممکن است که استثنائاتی هم باشد. خوب است که ما عادت کنیم که همیشه عبادات را از روی برنامه ای منظم و به طور مستمر انجام دهیم، مثلا هر روز صدقه بدهیم و ذکری را بخوانیم

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

نشاط و شادابی در عمل

عبادت با بی حالی، کِسل آور می شود. باید با فکر کردن به معانی عبادت و آثار عبادت، نشاط و امید و انگیزه را در خود احیا کنیم. اگر انسان نشاط داشته باشد احساس خستگی نمی کند و گذشت زمان را احساس نمی کند.

امام سجاد(ع) می فرماید: خدایا به من نشاط بده و مرا مبتلا به سستی درعبادت نکن.

عوامل بوجود آمدن نشاط شناخت ،معرفت و توجه به معانی است. در صورتی که خسته هستید می توانید دنبال عبادت مستحب نروید. اما عبادات واجب را باید انجام بدهید. پس ما باید نشاط را ایجاد کنیم نه اینکه بگوییم چون نشاط نداریم عبادت را انجام ندهیم .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

تعمیم دادن عمل

باید سعی کنیم که در عبادت یک سویه ی نگاه نکنیم. یعنی فردی که نماز را اول وقت می خواند نباید در رسیدگی به همسایه خود کوتاهی کند. مثلا خوب است که انسان در عمرش حداقل دو بار به یتیم کمک کند تا زمانی که در قیامت می گویند: چه کسانی به فقرا کمک کرده اند، او بتواند بگوید که من دوبار به فقرا کمک کرده ام.

مثلا ممکن است فردی با خریدن چند آجر در ساخت یک مسجد شرکت کند یا حتی با کارگری کردن در ساخت آن شرکت کند. پس در عبادت باید انسان انگیزه ورود به هر کاری داشته باشد. بعضی ها پنجاه بار به زیارت اما رضا(ع) می روند ولی یک بار هم به زیارت گاه نزدیک منزل شان نمی روند، این اشتباه است. باید درعبادت نگاه فراگیر داشته باشیم.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

عبادت و عبوديت‏ در پرتو رهنمودهاى امام على عليه‏السلام

مفهوم عبادت و عبوديت

واژه «عبادت) در اصل ـ به نظر بسيارى از واژه شناسان ـ به معنى «خضوع» (1) (يا «نهايت خضوع» (2) ) اما مفهوم «عبادت» در استعمال متداول و شايع آن تاحدودى مورد اختلاف است و در اين زمينه چند نظر وجود دارد:

.1 همان معناى اصلى، يعنى خضوع يا نهايت خضوع. اين معنا مورد قبول اكثر واژه‏ شناسان است. (3)
.2 اطاعت و فرمانبردارى (4)
.3 معانى متعدد به تناسب موارد (5) (مثل خضوع، اطاعت و ...)
.4 عملى كه همراه با «قصد قربت» و انگيزه الاهى است.

با دقت در مفهوم و كاربردهاى واژه «عبادت» روشن مى‏شود كه هر چند عبادت نوعى خضوع و فروتنى است، اما هر خضوعى عبادت نيست. بدون شك كسى كه در برابر شخصى تواضع و خضوع مى‏كند نمى‏گويند او را عبادت كرده است. همچنين هرگونه «اطاعت» و فرمانبردارى مصداق عبادت نيست . اينكه در اسلام عبادت غير خدا حرام است اما تواضع و اطاعت ديگرى جايز است.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

دليل بر اين مطلب است كه عبادت مرادف اين دو واژه نيست. بنابراين، معناى اول و دوم مورد تأييد نيست.

نظريه سوم، كه عبادت را چند مفهومه گرفته است، هر چند ممكن است صحيح باشد، اما سؤال اصلى اين است كه مفهوم اولى و شايع عبادت كدام است؟

به عبارت ديگر، عبادت ممكن است معناى حقيقى اولى و ثانوى داشته باشد، در اين صورت بايد مفهوم متداول و نخستين آن كه بدون قرينه از آن فهميده مى‏شود روشن گردد.

نظريه چهارم، يعنى عملى كه با قصد قربت و جهت‏گيرى الاهى باشد، مورد قبول اكثر عالمان فقه و اصول (6) و برخى ديگر است. (7) به نظر مى‏رسد اين معنا نزديك‏ترين معنا به مفهوم عبادت باشد، با اين توضيح كه، بنابر اينكه مفهوم اصلى عبادت خضوع و خشوع باشد، منظور از آن خضوعى است كه همراه با نوعى «تقديس» (8) باشد، يعنى خضوعى كه با اعتقاد به الوهيت و ربوبيت معبود (9) انجام شود (10) زيرا اگر خشوع توأم با تقديس (به مفهومى كه بيان شد) نباشد، مثلا در برابر انسانى (11) خضوع كند، مصداق «ادب» و احترام است، نه «عبادت».شايد مقصود برخى اهل لغت و تفسير كه عبادت را به مفهوم «نهايت خضوع» (12) يا «اطاعت خاشعانه» (13) دانسته‏اند نيز همين معنا باشد (14) .

اين مفهوم، لااقل معناى حقيقى اولى و شايع عبادت است (15) و اگر معنايى درگير چون خضوع، اطاعت و ... دارد، معناى حقيقى ثانوى (يا مجاز) است (كه نياز به قرينه دارد) (16) .

يادآور مى ‏شود، منظور از «قصد قربت» در تعريف عبادت، آن است كه عمل، انگيزه و جهت الاهى داشته باشد، اعم از اينكه به خاطر محبت و رضاى حق باشد يا امتثال امرا و يا شكرگذارى به درگاه او يا دستيابى به بهشت يا فرار از عذاب و ...(توضيح بيشتر خواهد آمد).

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

معادل فارسى لفظ عبادت را برخى «بندگى» و «پرستش» دانسته ‏اند (17) همان طور كه توضيح داده شد، واژه عبادت، بر نوعى «تقديس» دلالت دارد، در حالى كه واژه «بندگى» (بدون قيد) فاقد اين ويژگى است، از اين رو در مورد بندگى انسان‏ها نسبت به يكديگر نيز فراوان استعمال مى‏شود، كه مرادف «بردگى» و «غلامى» است (18) (و در بخش بعد به آن اشاره مى‏شود). البته اگر از واژه «بندگى»، بندگى خاص، يعنى «بندگى خداوند» اراده شود، دلالت بر تقديس مى‏كند، لكن چنين معنايى از لفظ «بندگى» (بدون قيد) فهميده نمى ‏شود. اما كلمه «پرستش»، به مفهوم عبادت نزديك‏تر است، زيرا مشتمل بر ويژگى «تقديس» نيز هست. (19)

واژه «عبوديت» نيز (همانند عبادت) در اصل، به نظر بسيارى از واژه ‏شناسان، به مفهوم «خضوع» است. (20) و در استعمال متداول آن، معانى متعددى چون خضوع (21) (كه همان معناى اصلى است)، اطاعت، (22) پرستش گفته شده است. (23) برخى نيز «عبوديت» را مرادف با «عبادت» دانسته ‏اند. (24) همان طور كه هر «اطاعتى» نيز عبوديت نيست (هر چند عبوديت بدون اطاعت معنا ندارد). نظر ديگر، كه عبوديت را مرادف عبادت دانسته است، نيز با كاربردهاى اين واژه سازگار نيست . زيرا لفظ «عبادت»، در استعمال شايع آن، نوعا درباره خدا به كار مى‏ رود، (25) درحالى كه لفظ «عبوديت» در مورد انسان نيز فراوان استعمال مى‏شود. در برخى دعاها آمده است «... اى كسى كه يوسف را بعد از عبوديت [بردگى‏] پيامبر قرار دادى». (26) در كتابهاى فقهى نيز عبوديت در مورد غلام و برده استعمال شده است. (27)