پیکار با سران شرک و کفر (سورۀ توبه آیۀ 12)

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

وَإِن نَّكَثُواْ أَيْمَانَهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُواْ فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لاَ أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ ﴿۱۲﴾

و اگر سوگندهاى خود را پس از پيمان خويش شكستند و شما را در دينتان طعن زدند پس با پيشوايان كفر بجنگيد چرا كه آنان را هيچ پيمانى نيست باشد كه [از پيمان‏شكنى] باز ايستند (۱۲)

هر فرد یا جامعه رقبا و دشمنانی دارد که اگر به صورت صحیح و اصولی با آنها برخورد نشود چه بسا اساس حیات فرد و جامعه را دچار مخاطره کنند از این رو همواره بایستی در برابر این آسیب ها هشیار بود و به درستی عکس العمل نشان داده شود. طبقه بندی دشمنان و چگونگی رویارویی با هرکدام از مهمترین وظایف یک جامعه است. این آیه به برخی دشمنان و ویژگی ها و نحوۀ برخورد با آنان پرداخته است.

«طعن» به معنای زدن با نیزه است و به طور استعاره در عیبجویی و طعنه زدن استفاده می شود.

پیمان صلح

دین اسلام، پیام آور صلح و دوستی است؛ لذا همۀ ملت ها را به سوی صلح فرا می خواند. البته این صلح و دوستی، آداب و شرایطی دارد که منافع همه را در نظر می گیرد و در نهایت، انسانها به سوی خدا پرستی و حق جویی سوق داده می شوند؛ بنابراین انعقاد پیمان صلح با ملل مختلف، با حفظ شرایط آن، بی اشکال است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

مقابله با پیمان شکنی

کسانی که با مسلمانان، عهد و پیمان می بندند، ممکن است بخواهند قسم ها را شکسته و نقض پیمان نمایند (چنانچه در صدر اسلام چنین کردند) در این صورت، لغو اعتبار پیمان عدم تعرض و اعلان جنگ به آنان بی اشکال خواهد بود.

پیکار با سران شرک و کفر

اگر دشمنان، پیمان شکنی کنند و به دین خدا طعنه زده و آن را به مسخره بگیرند، باید با آنان پیکار کرد. جالب اینجا است که آیه می گوید : با رؤسا و پیشوایانشان به جهاد برخیزید « قَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ» این، اشاره ای است به این که تودۀ مردم، پیرو رؤسا و زعمای خود هستند. هدف باید آنها باشند. باید سرچشمه های گمراهی و ضلالت و فساد و ریشه های آن را خشکانید. به علاوه، این تعبیر، دعوت مسلمانان به علو همت است؛ یعنی : خودتان را آمادۀ مبارزه با بزرگان آنان کنید نه افراد کوچکشان؛

از مولا امام علی النّقی(ع) پرسیدند : «چرا علی(ع) فراریان جنگ صفین را تعقیب کردند؛ ولی در جنگ جمل، کاری به فراریان نداشتند؟»

حضرت فرمودند:
«در صفین، رهبر کفر، زنده بود و فراریان، دور او جمع شده، متشکل می شدند و حملۀ مجدد می کردند، اما در جنگ جمل، با کشته شدن رهبرشان، محوری برای تشکیل و سازماندهی مجدد نداشتند.»

هدف جنگ

اسلام دین هدفمندی است و تمام برنامه های آن تأمین کنندۀ اهداف اساسی و عقلایی است. هر جا اسلام، به جهاد و جنگ، دستور می دهد، هدف مهمی را دنبال می کند. اینجا نیز هدف از مقابله با پیمان شکنان و طعنه زنندگان بر دین را، جلوگیری از توطئه دشمن و اهانت به مقدسات دانسته؛ از این رو به جنگ و جهاد دستور می دهد، تا ریشۀ دشمن (که همان پیشوایان و رؤسای قوم هستند) از بین برود یا این که، دست از توطئه و دشمنی و استهزای دین بردارند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

پیام های این آیۀ شریفه

1 . پیمان صلح با جوامع غیر مسلمان، جایز و پایبندی بر آن، تا هنگامی که طرف معاهده به آن وفادار بماند، لازم است « وَإِن نَّكَثُواْ أَيْمَانَهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ ».

2 . نابودی عوامل اصلی کفر و شرک پیمان شکن، هدف عمده و اساسی پیکار اسلام با کافران و مشرکان است « فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ ».

3 . هر سوگندی شما را نفریبد. سوگند پیمان شکنان بی اعتبار است « لاَ أَيْمَانَ لَهُمْ ».

4 . از اهداف جهاد اسلامی، جلوگیری از توطئۀ دشمن است « لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ ».

5 . پیمان شکنی کاری ناشایست و سزاوار عقوبت و تعهد به آن کار می باشد « وَإِن نَّكَثُواْ أَيْمَانَهُم ... لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ ».

6 . اقدام برای تحکیم پیمان ها و جلوگیری از نقض آن کاری ضروری است « فَقَاتِلُواْ ... إِنَّهُمْ لاَ أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ ».

برگرفته از کتاب تفسیر همراه{چاپ اوقاف}