بررسی نظرات اهل سنت درباره آیه تطهیر(پاسخ به اهل سنت)

[معمار]

اهل سنت اشکالاتی به آیه تطهیر وارد کرده اند که در چند پست به بررسی و نقد این اشکالات می پردازیم.

إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً(احزاب آیه 33)خداوند فقط مى‏ خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد

[معمار]

وَ قَرْنَ في‏ بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى‏ وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتينَ الزَّكاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً –احزاب آیه 33
و در خانه‏هاى خود بمانيد، و همچون دوران جاهليّت نخستين (در ميان مردم) ظاهر نشويد، و نماز را برپا داريد، و زكات را بپردازيد، و خدا و رسولش را اطاعت كنيد خداوند فقط مى ‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد.

در این آیه ادعا شده است که این جمله:

{ إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً } خداوند فقط مى ‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد.

مطابق جمله ما قبلش درباره زنان پیامبر است

جواب:

1- ضميرهايى كه در جمله{ وَ قَرْنَ في‏ بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى‏ وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتينَ الزَّكاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ} آمده است عموما به صورت ضمير" جمع مؤنث" است، در حالى كه ضمائر اين قسمت از آيه (إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً) همه به صورت" جمع مذكر" است، و اين نشان مى‏ دهد این قسمت از آیه درباره زنان پیامبر نیست

2-در تفاسیر اهل سنت هم این آیه اشاره به پنج تن دارد

عَنْ جُمَيْعِ بْنِ عُمَيْرٍ قَالَ انْطَلَقْتُ مَعَ أُمِّي إِلَى عَائِشَةَ فَسَأَلَتْهَا أُمِّي عَنْ عَلِيٍّ. قَالَتْ: مَا ظَنُّكِ بِرَجُلٍ- كَانَتْ فَاطِمَةُ تَحْتَهُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ابْنَيْهِ، وَ لَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص الْتَفَّ عَلَيْهِمْ بِثَوْبِهِ- وَ قَالَ: اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي أَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً.

جميع بن عمير گفت: با مادرم نزد عايشه رفتم، مادرم از او در باره على پرسيد، او گفت: چه گمان مى‏ برى در باره كسى كه فاطمه همسر او و حسن و حسين دو پسر او بودند؟ و من پيامبر خدا را ديدم كه با لباس خود آنان را پوشانيد و گفت: خدايا اينان اهل بيت من هستند پليدى را از آنان ببر و آنان را پاكيزه كن، ‏(كشف الأسرار و عدة الأبرار، ج‏8، ص: 45)

روایات زیادی است که هم از شیعه و هم از سنی نقل شده و همه این نکته را بیان می کنند که این آیه در شان پنج تن نازل شده

[معمار]

آیه تطهیر علاوه بر کتب و روایات شیعیان,در کتب اهل سنت هم اختصاص به اهل بیت(پیامبر,علی,فاطمه,حسن و حسن علیهم السلام) دارد


حدیث ام سلمه در بسیارى از کتب معروف نقل شده، از جمله در صحیح ترمذى آمده است که وقتى پیامبر (صلى الله علیه وآله) على و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) را در کسا پوشانید عرضه داشت: «اَللّهُمَّ! هؤُلاَءِ اَهْلُ بَیتى فَاَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِیراً»: «خداوندا! اینها اهل بیت من هستند، پلیدى را از آنها دور کن و آنها را پاکیزه بدار»

ام سلمه. گفت: «وَ اَنَا مَعَهُم یَا نَبِىَّ اللهِ؟»: «آیا من هم با آنها هستم اى پیامبر» پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «اَنْتِ عَلى مَکَانِکِ وَ اَنْتِ عَلى خَیْر»: «تو در جاى خود باش، و تو بر خیر و نیکى هستى»(صحیح ترمذى، جلد 5، کتاب تفسیر القرآن، باب 34، حدیث 3205، صفحه 351)

--------------------------------

در احادیث فراوانى که به بعضى از آنها در بالا اشاره شد آمده است که: پیامبر (صلى الله علیه وآله) بعد از نزول این آیه مدت چهل روز، یا شش ماه، یا هشت ماه، یا بیشتر، هنگام نماز صبح یا تمام نمازها به هنگامى که از کنار خانه فاطمه زهرا (علیها السلام) مى گذشت صدا مى زد: «اَلصَّلاَةُ یا اَهْلَ الْبَیْتِ! (اِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجسَ اَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطْهِیراً)»: «بشتابید به سوى نماز اى اهل بیت! خدا مى خواهد رجس و پلیدى را از شما اهل بیت دور کند، و شما را پاک و پاکیزه سازد» و در بعضى از روایات دارد که مى فرمود: «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ اَهْلَ البَیتِ اِنَّمَا یُرِیْدُ اللهُ...»( شواهد التنزیل، جلد 2، صفحه 11)

-----------------------------

در کتب زیر هم وارد شده که آیه تطهیر در شان اهل بیت(پیامبر,علی,فاطمه,حسن و حسن علیهم السلام)است

تفسير قرطبي ج9 ص62-ج14 ص 158

تفسیرابن كثير ج3 ص636-ج4 ص 142

فتح القدير ج3 ص 565 ج4 ص 395

الدر المنثور سيوطي ج5 ص 613-ج6 صفحات: 599-603-604-605-606-607//

الكشاف زمخشري ج1 ص996

التحريروالتنوير ج 1 صفحات:3351-3352-3353

روح المعاني آلوسي ج6 ص 153 وج12 ص102و ج16 ص284و ج12 صفحات: 12-14-17 و ج25ص 149//

صحيح مسلم ج4 ص1883،حديث4450

سنن ترمذي ج5 صفحات:351-352-663

مسند احمد حنبل ج1 ص330، ج3 صفحات: 259-285، ج4 ص107، ج6 ص292

صحيح ابن حبان ج15 ص432

المستدرك ج2 ص451، ج3 صفحات: 143-159-172

مسند ابي يعلي ج7 ص 59

صحيح ترمذي ج3 صفحات: 91-226

الاستيعاب ج1 صفحات: 338-488-520

اسد الغابه ج1 صفحات 260-265-1093-1161-1396

الطبقات الكبري ج8 صفحات 199-200

في مناقب امهات المومنين ج1 ص 105

منهاج السنه ابن تيميه ج3 صفحات:17-157، و ج4 ص21-23، و ج5 صفحات: 6-13-33-66-302 و ج7 صفحات: 68-69-71-74

الفتاوي الكبري ج2 ص190

البدايه والنهايه ج2 ص 257، ج5 صفحات :291-321، ج6 ص370، ج7 ص339، ج8 ص205 و... و... و...

[معمار]

بعضی از اهل سنت اشکال به آیه تطهیر را به نوعی دیگر مطرح می کنند که:

کلمه"اهل بیت"که در آیه تطهیر به کار رفته است شامل پیامبر و زنانش می شود چرا که زنان پیامبر هم به نوعی اهل بیت و اهل خانه پیامبر محسوب می شوند

و این آیه هم وقتی نازل شده است كه عايشه با پيغمبر زندگي مي كرده (ضمن این که حضرت زهرا و امام علي در خانه مستقلي با حسنين زندگي مي كردند)

پس زماني كه اين آيه نازل شد قطعا شامل زنان پيغمبر مي شود.چرا که زنان پیامبر هم جزء اهل بیت و اهل خانه پیامبر بودند

پاسخ:

زنان پیامبر در خانه های مختلفی زندگی می کردند.دلیل ما بر این ادعا آیه ای از قرآن است که در اول آیه تطهیر می فرماید"وَ قَرْنَ في‏ بُيُوتِكُنَّ" اى زنان پيغمبر در منازل خود قرار گيريد به امور خانه مشغول باشيد(احزاب آیه 33)

و لذا اگر قرار باشد آیه تطهیر شامل زنان پیامبر بشود باید می گفت"اهل البیوت" و حال آن که کلمه"اهل البیت"آمده است

ضمن این که هیچ یک از زنان پیامبر ادعا نمی کنند که آیه تطهیر در شان آنهاست

حدیث ام سلمه در بسیارى از کتب معروف نقل شده، از جمله در صحیح ترمذى آمده است که وقتى پیامبر (صلى الله علیه وآله) على و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) را در کسا پوشانید عرضه داشت: «اَللّهُمَّ! هؤُلاَءِ اَهْلُ بَیتى فَاَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِیراً»: «خداوندا! اینها اهل بیت من هستند، پلیدى را از آنها دور کن و آنها را پاکیزه بدار»

ام سلمه. گفت: «وَ اَنَا مَعَهُم یَا نَبِىَّ اللهِ؟»: «آیا من هم با آنها هستم اى پیامبر» پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «اَنْتِ عَلى مَکَانِکِ وَ اَنْتِ عَلى خَیْر»: «تو در جاى خود باش، و تو بر خیر و نیکى هستى»


سنن الترمذي: ج 5 ص 361.
سنن الترمذي 5: 328. قال عنه الألباني: صحيح. صحيح سنن الترمذي، الألباني 3: 306 ح 3205.
مسند أحمد ج 6 ص 323، المعجم الكبير للطبراني ج 3 ص 53،الدر المنثور ج 5 ص 198.

[معمار]

پیامبر اکرم برای این که به مردم ثابت کند که آیه تطهیر در شان علىّ و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام است مدّت شش ماه به هنگام نماز صبح از كنار خانه‏ى فاطمه عليها السلام مى‏گذشت و مى‏فرمود: «الصّلاة يا اهل البيت انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا»ای اهل بیتم نماز,همانا خداوند اراده كرده است كه پليدى (گناه) را از شما اهل بيت (پيامبر) دور كند و كاملًا شما را پاك سازد

در كتاب احقاق الحق بيش از هفتاد حديث از منابع معروف اهل سنّت درباره اختصاص آيه شريفه به پنج نفر ذكر شده و در كتاب شواهد التنزيل كه از كتب معروف اهل سنّت است بيش از يكصد و سى روايت در همين زمينه آمده است‏

شواهد التنزیل، ج 2، صفحه 11 و 12 و 13 و 14 و 15 و 92.

[معمار]

پیامبر اکرم در داستان حدیث کساء اهل بیت خود را با پارچه ای پوشاند و بعد آیه تطهیر را خواند

خداوندا! اینها خاندان منند رجس و آلودگى را از آنها دور كن، و در این هنگام آیه إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ نازل گردید.

صحیح مسلم، ج 4، ص 1883، حدیث 2424.
شواهد التنزیل، ج 2، ص 33، حدیث 376.
صحیح ترمذى، ج 5، ص 699، حدیث 3871 (باب فضل فاطمه)- چاپ احیاء التراث.

«فخر رازى» به مناسبتى در ذیل آیه مباهله (آیه 61 آل عمران) بعد از نقل این حدیث (حدیث كساء) مى‏افزاید: «بدان كه این روایت همچون روایتى است كه صحتش مورد اتفاق در میان علماى تفسیر و حدیث است».( تفسیر فخر رازى، ج 8، ص 80)

البته نه تنها فخر رازی بلکه در کتب دیگر اهل سنت هم حدیث کساء نقل شده است


1. أحمد بن حنبل : المسند : 6 / 292 ، طبع بیروت .


2. ابن الأثیر : أسد الغابة : 7 / 343 طبع بیروت .


3. ابن الصباغ المالكی : الفصول المهمة : 21 ، طبع بیروت .


4. ابن المغازلی الشافعی : المناقب : 100 ، طبع بیروت .


5. ابن حجر : الإصابة : 4 / 568 ، طبع بیروت .


6. ابن حجر : الصواعق المحرقة : 143 ، طبع القاهرة .


7. ابن طلحة الشافعی : مطالب السؤول : 8 ، مخطوط .


8. ابن عبد ربه : الاستیعاب : 3 / 1100 ، طبع بیروت .


9. ابن عساكر : التاریخ ، ترجمة علی ( علیه السَّلام ) : 1 / 274 ، طبع بیروت .


10. ابن كثیر : تفسیر القرآن العظیم : 3 / 493 ، طبع بیروت .


11. أبو الطیب صدِّیق بن حسن بن علی الحسین القنوجی البخاری ، المتوفى سنة : 1307 هجریة : فتح البیان : 2 / 256 ، طبعة : بیروت .


12. البدخشانی : نزل الأبرار : 32 ، طبعة : بیروت .


13. البغوی : معالم التنزیل : 3 / 529 ، طبعة : بیروت .


14. لبلاذری : أنساب الأشراف : 2 / 104 ، طبعة : بیروت .


15. البیهقی : الاعتقاد على مذهب السلف : 186 ، طبعة : بیروت .


16. الجصاص : أحكام القرآن : 3 / 360 ، طبعة : دمشق .


17.الحاكم الحسكانی : شواهد التنزیل : 2 / 13 ، طبعة : بیروت .


18.الحاكم النیسابوری : المستدرك : 3 / 146 ، طبعة : بیروت .


19.الخازن : تفسیر القرآن : 5 / 259 ، طبعة : بیروت .


20.الخطیب البغدادی : تاریخ بغداد : 10 / 278 ، طبعة : بیروت .


21. الخوارزمی : المناقب : 60 ، طبعة : قم .


22.الخوارزمی : مقتل الحسین : 1 / 75 طبعة : إیران .


23. الرازی : مفاتح الغیب : 8 / 71 ، طبعة : بیروت .


24. الزرندی : نظم درر السمطین : 131 ، طبعة : النجف .


25. الزمخشری : الكشاف : 1 : 369 ، طبعة : بیروت .


26. السبط بن الجوزی : تذكرة الخواص : 211 ، طبعة : بیروت .


27. السمهودی : جواهر العقدین : 193 ، طبعة : بیروت .


28.السیوطی : الإتقان : 2 / 563 ، طبعة : بیروت .


29.السیوطی : الدر المنثور : 5 / 198 ، طبعة : بیروت .


30.الشبراوی الشافعی : الإتحاف بحب الأشراف : 18 ، طبعة : مصر .


31.الشبلنجی : نور الأبصار : 111 ، طبعة : المكتبة الشعبیة .


32. الشربینی : السراج المنیر : 3 / 245 ، طبعة : بیروت .


33. الشوكانی : فتح القدیر : 4 / 398 ، طبعة : بیروت .


34. الصبان : إسعاف الراغبین : 77 ، مخطوط .


35. أبو عیسى محمد بن عیسى بن سورة الترمذی : صحیح الترمذی : 5 / 351 حدیث : 3205 ، طبعة : بیروت .


36. أبو الحسین مسلم بن الحجاج القشیری ، المتوفى سنة : 261 هجریة : صحیح مسلم : 4 / 1883 حدیث : 2424 ، طبعة : بیروت .


37.الصفوری : نزهة المجالس : 558 ، طبعة : القاهرة .


38. الطبرانی : المعجم الصغیر : 1 / 135 ، طبعة : بیروت .


39. الطبری : الریاض النضرة : 3 / 152 ، طبعة : بیروت .


40.الطبری : تفسیر القرآن : 12 / 6 ، طبعة : بیروت .


41. الطبری : ذخائر العقبى : 21 ، طبعة : بیروت .


42. الطحاوی : مشكل الآثار : 1 / 332 ، طبعة : بیروت .


43. القرطبی : الجامع لأحكام القرآن : 4 / 178 ، طبعة : القاهرة .


44. القندوزی : ینابیع المودة : 1 / 124 ، طبعة : النجف .


45. الكلبی : التسهیل لعلوم التنزیل : 3 / 137 ، طبعة : مصر .


46. الكنجی الشافعی : كفایة الطالب : 212 ، طبعة : بیروت .


47. المتقی الهندی : منتخب كنز العمال : 5 / 96 ، طبعة : المكتب الإسلامی .


48.النبهانی : الشرف المؤبد : 18 ، طبعة : القاهرة .


49. النبهانی : جواهر البحار : 1 / 115 ، طبعة : مصر .


50. النسائی : خصائص علی ( علیه السَّلام ) : 46 ، طبعة : إیران .


51. النیسابوری : ثمار القلوب : 2 / 865 ، طبعة : دمشق .


52. الهیثمی : مجمع الزوائد : 9 / 158 ، طبعة : بیروت .


53. الواحدی : أسباب النزول : 203 ، طبعة : بیروت

[معمار]

توضیحاتی درباره آیه تطهیر:

إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً(احزاب آیه 33)خداوند فقط مى‏ خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد

کلمه"انما"در این آیه به معنای تاکید و حتمیت است و معنى فقط و اين است جز اين نيست، مي دهد(قاموس قرآن ج 1 ص 129)

جمله" يريد الله" با توجه به این که این کلمه"یرید"مضارع است و فعل مضارع دلالت بر استمرار فعل می کند یعنی همانا فقط اراده خداوند پیوسته بر این است که ...

معنای"یرید الله"اشاره به اراده تکوینی خدا دارد

اراده تکوینی الهی به اراده ای می گویند که تخلف ناپذیر و حتمی است و به طور حتم و یقین انجام باید شود

در مقابل اراده تشریعی خداوند به اراده ای می گویند که از طریق امر و نهی به مردم می رسد مثلا"نماز بخوان,روزه بگیر و گناه نکن..."

یرید اشاره به اراده تكوينى خداوند دارد,نه اراده تشریعی چرا که اراده تشریعی یعنی لزوم پاکداشتن نفس از گناه، انحصارى به خاندان پيامبر (ص) ندارد، و تمام مردم وظیفه دارند از گناه اجتناب کنند

[معمار]

نکته دیگر:

اراده تکوینی که در آیه گفتیم به معنای جبر نیست

معصومين (ع) به علت اراده قوى به مقام مصونيت كامل از گناه يعنى عصمت رسيده‏اند اما اين موهبت خدادادى، ناشى از قابليت و شايستگى ارادى آنان است.

امام صادق (ع) در همين زمينه مى‏ فرمايند: «ان الله اختار من ولد آدم اناسا طهّر ميلادهم، و طيّب ابدانهم و حفظهم فى اصلاب الرجال و ارحام النساء، اخرج منهم الانبياء و الرسل، فهم ازكى فروع آدم ففعل ذلك لا لأمر استحقوه من الله عزوجلّ و لكن علم الله منهم حين ذرأهم انّهم يطيعونه و يعبدونه و لا يشركون به شيئا فهولاء بالطاعة نالو من الله الكرامة و المنزلة الرفيعة عنده»( بحارالانوار، ج 10، ص 170.)

«به درستى كه خداوند متعال، انسان‏هايى را از فرزندان آدم انتخاب كرد و تولد آنها را پاك و بدن‏ هاى آنان را پاكيزه گردانيد و آن‏ها را در پشت مردان و رحم زنان در حفظ خويش قرار داد، نه به جهت طلبى كه از خداوند داشته باشند بلكه از آنجا كه خداوند، در هنگام خلقت مى‏ دانست كه از او فرمانبردارى مى‏ كنند و او را عبادت مى‏ نمايند و هيچ گونه شركى نسبت به او روا نمى‏ دارند. پس اينان به واسطه فرمانبردارى از خداوند به اين كرامت و منزلت والا در نزد خداوند، نايل شده‏اند».

--------------------------------

این آیه دلالت بر عصمت اهل بیت دارد

کلمه "رجس" در آیه یعنی پلیدی و گناه,یعنی خدا می خواهد انواع پلیدی و بدی را از شما دور کند

مفهوم كلمه رجس، مفهومى کلی ,عام و فراگير است، و همه انواع پليديها را به حكم اينكه الف و لام در اينجا به اصطلاح" الف و لام جنس" است شامل مى‏ شود(تفسير نمونه، ج‏17، ص: 293)یعنی جنس پلیدی و بدی از اهل بیت دور است.به تعبیر دیگر اهل بیت معصوم هستند