این سوره چنانکه از نامش پیدا است (سوره اخلاص و سوره توحید) از توحید پروردگار، و یگانگى او سخن مى گوید، و در چهار آیه کوتاه چنان توصیفى از یگانگى خداوند کرده که نیاز به اضافه ندارد.
در شأن نزول این سوره از امام صادق (علیه السلام ) چنین نقل شده : یهود از رسول الله (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) تقاضا کردند خداوند را براى آنها توصیف کند، پیغمبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) سه روز سکوت کرد و پاسخى نگفت ، تا این سوره نازل شد و پاسخ آنها را بیان کرد.
فضیلت تلاوت این سوره
در فضیلت تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع معروف اسلامى آمده است که حاکى از عظمت فوق العاده آن مى باشد از جمله :
در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم که فرمود: ایعجز احدکم ان یقراء ثلث القرآن فى لیلة ؟؛ آیا کسى از شما عاجز است از اینکه یک سوم قرآن را در یک شب بخواند؟!
یکى از حاضران عرض کرد: اى رسول خدا! چه کسى توانائى بر این کار دارد؟! پیغمبر فرمود:در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم : هنگامى که رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بر جنازه سعد بن معاذ نماز گزارد فرمود: هفتاد هزار ملک که در میان آنها جبرئیل نیز بود بر جنازه او نماز گزاردند! من از جبرئیل پرسیدم او به خاطر کدام عمل مستحق نماز گزاردن شما شد؟
اقرؤ اقل هو الله احد: سوره قل هو الله را بخوانید.
گفت : به خاطر تلاوت "قل هو الله احد" در حال نشستن ، و ایستادن ، و سوار شدن ، و پیاده روى و رفت و آمد.
و در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم :کسى که یک روز و شب بر او بگذرد و نمازهاى پنجگانه را بخواند و در آن قل هو الله احد را نخواند به او گفته مى شود یا عبد الله ! لست من المصلین !: اى بنده خدا! تو از نماز گزاران نیستى!.
در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است که فرمود: کسى که ایمان به خدا و روز قیامت دارد خواندن سوره قل هو الله احد را بعد از هر نماز ترک نکند، چرا که هر کس آن را بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را براى او جمع مى کند، و خودش و پدر و مادر و فرزندانش را مى آمرزد.
از روایت دیگرى استفاده مى شود که خواندن این سوره به هنگام ورود به خانه روزى را فراوان مى کند و فقر را دور مى سازد.
کسى که یک روز و شب بر او بگذرد و نمازهاى پنجگانه را بخواند و در آن قل هو الله احد را نخواند به او گفته مى شود یا عبد الله ! لست من المصلین !: اى بنده خدا! تو از نماز گزاران نیستى!.
روایات در فضیلت این سوره بیش از آن است که در این مختصر بگنجد، و آنچه نقل کردیم تنها قسمتى از آن است .
در اینکه چگونه سوره "توحید " معادل یک سوم قرآن است ؟ بعضى گفته اند به خاطر اینکه قرآن مشتمل بر احکام و عقائد و تاریخ است ، و این سوره بخش "عقائد" را به طور فشرده بیان مى کند.
بعضى دیگر گفته اند: قرآن سه بخش است "مبداء" و "معاد" و "آنچه در میان این دو" قرار دارد، و این سوره بخش اول را شرح مى دهد.
این سخن قابل قبول است که تقریبا یک سوم قرآن پیرامون توحید بحث مى کند و عصاره آن در سوره توحید آمده است.
این سخن را با حدیث دیگرى در باره عظمت این سوره پایان مى دهیم :
از امام على بن الحسین (علیهماالسلام ) در باره سوره توحید سؤال کردند، فرمود: ان الله عز و جل علم انه یکون فى آخر الزمان اقوام متعمقون ، فانزل الله تعالى قل هو الله احد، و الایات من سورة الحدید الى قوله : و هو علیم بذات الصدور فمن رام وراء ذلک فقد هلک ؛ خداوند متعال مى دانست که در آخر الزمان اقوامى مى آیند که در مسائل تعمق و دقت مى کنند، لذا سوره قل هو الله احد، و آیات آغاز سوره حدید، تا علیم بذات الصدور را (پیرامون مباحث توحید و خداشناسى ) نازل فرمود، هر کس بیش از آن را طلب کند هلاک مى شود.
منبع : تفسیر نمونه جلد 27
نقل قول
