نقش خانواده در توسعه فرهنگ حجاب

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

لزوم پوشیدگی زن در برابر نامحرم یکی از مسایل مهم اسلامی است و در قرآن کریم در این خصوص تصریح شده است. به همین دلیل در اصل مطلب از جنبه اسلامی نمی توان تردید کرد. ولی این که بعضی از دختران جوان پوشش خود را به طور کامل رعایت نمی کنند، بیشتر به علت ناآگاهی آنان نسبت به فلسفه حجاب برمی گردد. این گروه غالباً گمان می کنند حجاب موجب سلب آزادی زنان می شود و می پرسند با توجه به اینکه خداوند زن و مرد را آزاد آفریده است، چرا باید فقط زنان حجاب داشته باشند؟ شهید مطهری در پاسخ به این سؤال در کتاب «مسأله حجاب» آورده است: «فرق است بین زندانی کردن زن در خانه و موظف داشتن به این که وقتی می خواهد با مرد نامحرم روبه رو شود پوشیده باشد. در اسلام محبوس ساختن و اسیر کردن وجود ندارد. حجاب در اسلام وظیفه ای است که بر عهده زن نهاده شده تا در معاشرت و برخورد با مرد کیفیت خاصی را در لباس پوشیدن مراعات کند. این وظیفه نه از ناحیه مرد بر زن تحمیل شده و نه چیزی است که با حیثیت و کرامت او منافات داشته باشد و یا تجاوز به حقوق طبیعی او که خداوند برایش تعیین فرموده، محسوب شود.

همچنین گفته است: «شرافت زن اقتضا می کند هنگامی که از خانه بیرون می رود سنگین، متین و باوقار باشد و در طرز لباس پوشیدنش هیچ گونه عمدی که باعث تحریک و تهییج شود به کار نبرد.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

توسعه فرهنگ حجاب در جامعه

زهرا سیدزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، مسأله حجاب را از دیدگاه روان شناختی مورد بررسی قرار داده، در این مورد می گوید: «برای دستیابی به اهداف تربیت دینی، توسعه فرهنگ تعالی بخش حجاب و عفاف اهمیت ویژه ای دارد. در حقیقت پویایی تربیت دینی در شرایط کنونی به پویایی روشها، نگرشها و برنامه هایی وابسته است که در سطح خانواده، نظامهای آموزشی و سیاستهای حاکم بر جامعه مطرح می شود و باید از حالت کلیشه ای و تحمیلی خارج شده و با روشهای علمی و صحیح ارایه شود.»

وی با بیان این که یکی از جلوه های رفتاری زن یا مرد مسلمان که نشانه دینداری و عامل صیانت جامعه از فساد و آسیبهای روانی- اجتماعی است، حجاب است، تأکید می کند؛ داشتن پوشش مناسب نه تنها سبب امنیت خود فرد از آسیبهای مختلف است، بلکه سبب تحکیم خانواده، آرامش روانی افراد جامعه و افزایش امنیت در جامعه است.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

وي مي افزايد: «براي توسعه فرهنگ حجاب در جامعه و اثربخشي شيوه هاي تربيتي مربوط به حجاب در دل و جان افراد، از يك سو بايد رغبت و نياز دروني نسبت به اين مسأله در آنان ايجاد شود تا انگيزه كافي براي بروز رفتار سالم را داشته باشند و از سوي ديگر بايد روشها و شيوه هاي تربيتي فعال و مناسب جانشين شيوه هاي غلط و منفعل تربيتي گردد.» اين روان شناس در ادامه مي گويد:

«در حال حاضر بعضي از خانواده ها از وضع پوشش ظاهري نوجوانان و جوانان خود رضايت ندارند و ظهور پديده ها و رفتارهاي نامناسبي در جامعه مانند بدحجابي و نداشتن پوشش مناسب زنان و مردان و يا رفتارهايي كه به دور از حيا و وقار هستند سبب آزردگي خاطر بسياري از افراد جامعه شده و به ثبات و استحكام خانواده ها لطمه وارد كرده است، بنابراين لازم است براي رفع اين معضل تمهيداتي انديشيده شود و از ديدگاههاي گوناگون و توسط نهادهاي مختلف جامعه كه عهده دار اين امر هستند برنامه ها و طرحهاي مؤثري اجرا شود.»

سيدزاده يادآور مي شود: « از ديدگاه روان شناختي شكل گيري هويت جنسي در كودكان از همان سالهاي اوليه كودكي آغاز مي شود. به همين دليل كودك حتي از دو سالگي بايد لباسهاي مناسب جنس خودش را بپوشد. اگر دختر است لباس و ظاهر دخترانه او حفظ شود و اگر پسر است پوشش و ظاهر پسرانه داشته باشد تا دچار اختلال در هويت جنسي نشود. در مورد مسأله حجاب و ايجاد روحيه عفت و حيا نيز از همان سالهاي اوليه كودكي بايد اين رفتارها با شيوه هاي مناسب آموزش داده شود تا در شخصيت كودك نهادينه شود و عادتهاي مناسب نسبت به حجاب بتدريج در شخصيت او شكل گيرد، در اين صورت در نوجواني و جواني تابع همان ارزشها عمل مي كند و از هنجارها و ارزشهاي سالم جامعه منحرف نخواهد شد.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

نقش الگوي خانواده


همين مشاور خانواده با اشاره به اين كه در شكل گيري هر عادت و رفتار مناسب نقش الگوي خانوادگي را نبايد از نظر دور داشت، مي افزايد: «كودكان آينه وار رفتارهاي والدين را تقليد مي كنند و الگوي عملي كه خانواده ارائه مي دهد مانند نحوه پوشش و حجاب مادر يا پدر، تأثير عميقي بر رفتار كودك دارد و در واقع پدر و مادر با ارائه اعمال و رفتار مناسب و به شكل غيركلامي ارزشها و هنجارهاي سالم را از همان ابتدا در شخصيت كودك ايجاد مي كنند.» به عنوان نمونه فريده مصطفوي فرزند حضرت امام خميني(ره) در خاطرات خود مي گويد: «امام(ره) ما را مقيد مي كردند معصيت نكنيم و مؤدب به آداب اسلامي باشيم. بخصوص مقيد بودند ما حجاب شرعي را حفظ كنيم و در منزل حق هيچ گونه گناهي از جمله غيبت، دروغ، بي احترامي به بزرگترها و توهين به مسلمانان را نداشتيم. ما عملاً اين درسها را از امام(ره) آموخته بوديم با اين شيوه و روش بود كه ما ارزشهاي اسلامي را فرا گرفتيم و از نظر تربيتي خود ايشان براي ما الگو بودند، چون وقتي كاري را به ما مي گفتند انجام ندهيد و ما مي ديديم كه خودشان آن كار را انجام نمي دهند، براي خانواده الگوي بسيار خوبي بودند.»

سيدزاده در پايان خاطرنشان مي كند: «از اصول مهمي كه در تربيت ديني كودكان و نوجوانان بايد مد نظر قرار گيرد، استفاده از شيوه هاي مناسب تغيير رفتار است كه در تشويق يا تنبيه فرزندان بخصوص در مورد حجاب افراط نشود. زيرا گاهي با يك نگاه يا كاهش مقداري از محبت و امتيازاتي كه قبلاً به آنان داده بودند، مي توان رفتار نوجوان را اصلاح كرد و به تذكرات و اصرارهاي مداوم نيازي نيست، زيرا ممكن است ملامت و سرزنش و تذكرات افراطي، لجبازي فرزندان را تحريك كند و در نتيجه رفتارهاي مناسب در آنان شكل نگيرد.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

2- زينت بخشي يکديگر:

(هُنَّ لِباسٌ لَّکُمْ وَ أنْتُمْ لِباسٌ لَّهُنَّ) (بقره – آيه 187)
آن ها لباس شما هستند، و شما لباس آن ها؛ هر دو زينت هم و سبب حفظ يکديگرند.

لباس وسيله پوشش و حفاظت بدن است.

و به قول علامه طباطبائي در اين آيه استعاره بسي لطيف به کار برده شده است. زن براي مرد و مرد براي زن به عنوان لباس و پوشش مي باشد که همديگر را از آلودگي و فجور محافظت مي کند و نيز همان طوري که لباس مايه زينت و زيبايي براي انسان است، زن و مرد نيز مايه زينت و زيبايي براي يکديگرند.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

3- محبوبيت و عزت بخشي:

نظام خانواده نظام ارزشمند و محبوبي است که در اسلام هيچ بنايي محبوب تر از او پايه ريزي نشده است.

پيامبر اسلام (ص) مي فرمايد: (در اسلام هيچ نهادي محبوب تر و عزيزتر از تشکيل خانواده در نظر خداوند بنا نشده است).

نظام خانواده از چنان جايگاه و مقام شايسته در اسلام برخوردار است که حتي تأثيري روي ثواب عبادت و بندگي مي گذارد، تا جايي که دو رکعت نماز کساني که تشکيل خانواده داده اند برتر از عبادت فرد مجردي است که شب و روز نماز بخواند.

امام باقر (عليه السلام) فرموده است: (دو رکعت نماز مرد متأهل افضل و بهتر از نماز مرد مجردي است که شب را به عبادت بايستد و روز را با روزه سپري کند).

اين روايات و نيز روايايتي قريب به اين مضمون که در متون اسلامي، وارد شده به خوبي جايگاه و ارزش والاي خانواده و تشکيل آن را تعيين مي کند.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

*نتايج حجاب در استحکام و سلامت بخشي خانواده:

بدون شک جامعه اي از سلامت کامل برخوردار است که خانواده به عنوان جزء کوچک آن جامعه از سلامت و استحکام کامل و کافي برخوردار باشد، از اين رو، اگر خواهان سلامت و تقويت بنيان جامعه هستيم، بايد همه نيروهاي خود را در جهت استحکام و تقويت پيوندهاي خانوادگي بسيج کنيم. در جامعه اي که برهنگي بر آن حاکم است هر زن و مردي، همواره در حال مقايسه است مقايسه ي آنچه دارد با آنچه ندارد؛ و آنچه ريشه ي خانواده را مي سوزاند اين است که اين مقايسه آتش هوي و هوس را در زن و شوهر و مخصوصاً در وجود شوهر دامن مي زند. زني که با بيست يا سي سال در کنار شوهر خود زندگي کرده و با مشکلات زندگي جنگيده و درغم و شادي او شريک بوده است، پيداست که اندک اندک بهار چهره اش شگفتي خود را از دست مي دهد و روي در خزان مي گذارد.

در چنين حالي که سخت محتاج عشق و مهرباني و وفاداري همسر خويش است، ناگهان زن جوان تري از راه مي رسد و در کوچه و بازار، اداره و مدرسه، با پوشش نامناسب خود، به همسر او فرصت مقايسه اي مي دهد؛ و اين مقدمه اي مي شود براي ويراني اساس خانواده و بر باد رفتن اميد زني که جواني خود را نيز بر باد داده است.

آري با بي حجابي روابط آزاد و نامشروع جنسي جامعه را فرا مي گيرد و به همان نسبت کانون خانواده ها سست شده و آمار ازدواج کاهش مي يابد و ازدواج هاي گذشته هم به کاهش مي يابد و ازدواج هاي گذشته هم به جدايي و طلاق منجر مي شود. بنابراين وجود خانواده سالم و مستحکم در گرو گسترش فرهنگ حجاب خواهد بود.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

پي نوشت:


1-مکارم شيرازي – ناصر – تفسير نمونه، ج 16(جمعي از نويسندگان)، تهران، داراکتب الاسلاميه، 30 شعبان 1399 ھ . ق. (مصادف با 1358 ھ . ش)، ص 23و
2-احمدي، علي اصغر، فطرت بنيان روان شناسي اسلامي، تهران، انتشارات اميرکبير، 1362.
3-همان.
4-فلسفي، محمد تقي، گفتار فلسفي کودک از نظر وراثت و تربيت (مجموعه اي از سخنراني دانشمند معزز آقاي فلسفي)، تهران، هيأت نشر معارف اسلامي، 1381 ھ . ق، ص 29.
5-استاد ملک، فاطمه، حجاب و کشف حجاب در ايران، تهران، عطايي 1367، ص 15 – 13.
6-همان.
7-حداد عادل، غلامعلي، فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي، تهران، سروش 1363 ھ . ش، ص 53.
8-حر العاملي، محمد بن الحسن، وسائل الشيعه ج 14، بيروت، داراحياءالتراث العربي 1403 ھ . ش، ص 139 – 138
9-ضياء پور، جليل، پوشاک زنان ايران از کهن ترين زمان، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر 1347 ھ . ش، ص 165.
10-شرتوني، سعيد، اقرب المواردفي فصح العربية و الشوارد، تهران، دارالاسوه للطباعه و النشر 1374.
11-مجلسي، محمد باقر، مرآت العقول، ج 8، ص 187.
12-محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحکمه، ترجمه حميدرضا شيخي، قم، دارالحديث، 1377، ج 3، ص 1360.
13-همان.
14-وشنوه اي، قوام الدين، حجاب در اسلام، ترجمه و اضافات از احمد محسني گرگاني، قم، بي نا، 1352، ص 14.
15-اشتهاردي، محمد، پوشش زن در اسلام، قم، انتشارات ناصر، بي نا 70.
16-مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران دارالکتب الاسلاميه 1372 ھ . ش.
17-طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ج 2، قم، مؤسسه نشر اسلامي، 1402 ھ . ش.
18-صدوق، محمد بن علي، الهداية، چاپ اول، قم ناشر مؤسسه امام هادي (عليه السلام)، 1418 ھ . ق، ص 257.
19-حر عاملي، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج 14، چاپ دوم، قم آل بيت، 1414 ھ . ق، ص 7.

(پژوهشگر علوم قرآني و استاد راهنماي سطوح حوزه)/**(مربي و پژوهشگر علوم قرآني


منبع:فصلنامه قرآني کوثر / شماره 33
/ن

[شهاب منتظر]